vioft2nnt8|2000BDFC6638|yunusbirbilen|tbl_sayfa|metin|0xfdffc55701000000e002000001000100T.C. YARGITAY 9. HUKUK DAIRESI E. 2021/5065 K. 2021/9195 T. 18.5.2021 ISÇILIK ALACAKLARI ( MÖHUK 27/1. Hükmü Kapsaminda Taraflar Arasinda Bir Hukuk Seçimi Anlasmasi Bulundugundan Uyusmazlik Hakkinda Rusya Hukuku'nun Uygulanmasi Gerektigi/Rusya Hukuku Dosyadaki Bilgi ve Belgelerden Anlasildigi Üzere Ayni Zamanda Mutad Isyeri Hukuku Olup Gerekirse Rusya Hukuku'nda Uzman Bir Bilirkisiden de Rapor Alinmak Suretiyle Dava Konusu Uyusmazlik Bakimindan Degerlendirme Yapilmasi ve Dosya Kapsamindaki Delil Durumu Birlikte Degerlendirilerek Sonucuna Göre Bir Karar Verilmesi Geregi ) HUKUK SEÇIMI ANLASMASI ( Isçilik Alacaklari - MÖHUK 27/1. Hükmü Kapsaminda Taraflar Arasinda Bir Hukuk Seçimi Anlasmasi Bulundugundan Uyusmazlik Hakkinda Rusya Hukuku'nun Uygulanmasi Gerektigi/Rusya Hukuku Dosyadaki Bilgi ve Belgelerden Anlasildigi Üzere Ayni Zamanda Mutad Isyeri Hukuku Olup Gerekirse Rusya Hukuku'nda Uzman Bir Bilirkisiden de Rapor Alinmak Suretiyle Dava Konusu Uyusmazlik Bakimindan Degerlendirme Yapilmasi ve Dosya Kapsamindaki Delil Durumu Birlikte Degerlendirilerek Karar Verilmesi Gerektigi ) MUTAD ISYERI HUKUKU ( Davaci Talep Konusu Yapilan Alacaklarin Iliskin Oldugu Çalisma Döneminde Is Sözlesmesi Kapsaminda Rusya'da Bulunan Davalilara Ait Isyerinde Çalismis Olup Bu Durumda Mutad Isyerinin de Isçinin Isini Fiilen Yaptigi Yer Olan Rusya Oldugu ) 5718/m.27/1,40 ÖZET : Dava, isçilik alacaklarina iliskindir. Davaci ile davali isverenler arasinda imzalanan yurt disi is sözlesmesinin taraflarin is iliskisindeki hak ve yükümlüklerine iliskin fesih, çalisma süresi, fazla mesai, hafta tatili ve genel tatil ücreti alacaklarina iliskin maddelerinde çalisilan ülke mevzuatinin uygulanacaginin belirtildigi, yine sözlesmenin 16. maddesinde de sözlesme maddelerinde belirtilen hususlarda, çalisilan ülke mevzuatinin geçerli oldugunun ifade edildigi ve bu suretle taraflarin bir hukuk seçimi anlasmasi yaptiklari görülmektedir. Davaci, talep konusu yapilan alacaklarin iliskin oldugu çalisma döneminde, is sözlesmesi kapsaminda Rusya'da bulunan davalilara ait isyerinde çalismis olup, bu durumda mutad isyerinin de isçinin isini fiilen yaptigi yer olan Rusya oldugu sabittir. Tüm bu hususlar dikkate alindiginda, Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun'un 27/1. hükmü kapsaminda taraflar arasinda bir hukuk seçimi anlasmasi bulundugundan uyusmazlik hakkinda Rusya Hukuku'nun uygulanmasi gerekmektedir. Rusya Hukuku, dosyadaki bilgi ve belgelerden anlasildigi üzere ayni zamanda mutad isyeri hukukudur. Hal böyle olunca, gerekirse Rusya Hukuku'nda uzman bir bilirkisiden de rapor alinmak suretiyle, dava konusu uyusmazlik bakimindan degerlendirme yapilmasi ve dosya kapsamindaki delil durumu birlikte degerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmesi gerekmektedir. Bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeden karar verilmesi hatali olup bozmayi gerektirmistir. DAVA : Taraflar arasinda görülen dava sonucunda verilen kararin, temyizen incelenmesi davalilar vekili tarafindan istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde oldugu anlasildi. Dava dosyasi için Tetkik Hakimi tarafindan düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, geregi konusulup düsünüldü: KARAR : Davaci Isteminin Özeti: Davaci vekili, davacinin ... Holding A.S.'ne grup sekilde bagli olarak Rusya'da ... Cons.-... Ins. ismi ile insaat sektöründe faaliyet gösteren isyerinde 23/01/2010-28/08/2016 tarihleri arasinda saha elektrik formeni olarak çalistigini, davacinin tazminat ödenmeksizin 28/08/2016 tarihinde is bitimi gerekçe gösterilerek is sözlesmesinin sona erdirildigini ileri sürerek, kidem, ihbar tazminatlari ile ücret, fazla mesai ücreti, hafta tatili ücreti ve genel tatil ücreti alacaklarinin davalilardan tahsilini istemistir. Davali Cevabinin Özeti: Davali ...S. vekili, müvekkili sirkete husumet yöneltilemeyecegini, yurt disinda kurulu bulundugu iddia edilen bir sirketin var ise ve isçinin bu sirkette çalisma ise davanin bu sirkete yöneltilecek sekilde düzeltilmesi gerektigini, yetki itirazinda bulunduklarini, is bu dava konusunun tazminat alacaklarinda davacinin isvereni olmayan sirket aleyhine hükmedildigi zaman mükerrer bir koruma, mükerrer vergilendirme çifte sigorta gibi sonuçlar dogurdugunu savunarak, davanin reddini istemistir. Davali ... vekili, davacinin Iskur sözlesmesi ile sirketlerinde belirli süreli olarak istihdam edildigini, isçilik alacaklari Rusya Federasyonu kanunlarina tabi oldugunu, davacinin proje kapsaminda belirli süreli is sözlesmesi ile çalisan davacinin is sözlesmesi projenin sona ermesi sebebiyle kendiliginden sona erdigini, davacinin taleplerinin zaman asimina ugradigini savunarak, davanin reddini istemistir. Ilk Derece Mahkemesi Kararinin Özeti: Ilk Derece Mahkemesince, toplanan deliller ve bilirkisi raporuna dayanilarak, yazili gerekçe ile davanin kismen kabulüne karar verilmistir. Istinaf Basvurusu: Ilk Derece Mahkemesi'nin kararina karsi, taraf vekillerince istinaf basvurusunda bulunulmustur. Bölge Adliye Mahkemesi Kararinin Özeti: Bölge Adliye Mahkemesince, davalilar vekilinin istinaf basvurusunun ayri ayri esastan reddine, davaci vekilinin istinaf basvurusunun ise hafta tatili ücreti yönünden kabulüyle Ilk Derece Mahkemesi kararinin Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 353/1-b.2 maddesi geregince kaldirilmasina karar verilmistir. Temyiz Basvurusu: Bölge Adliye Mahkemesi'nin kararina karsi davalilar vekilince temyiz basvurusunda bulunulmustur. Gerekçe: Taraflar arasinda is sözlesmesine uygulanacak hukuk konusunda uyusmazlik bulunmaktadir. Yabancilik unsuru, bir hukukî islemi veya iliskiyi ya da olayi birden fazla devletin hukuku ile irtibatli hâle getiren unsurdur. Isçinin veya isverenin yabanci olmasi, isverenin isletme merkezinin yabanci bir ülkede bulunmasi, isçinin kendi isini mutad olarak yabanci bir ülkede yapmasi veya is iliskisinin yabanci bir ülke ile siki irtibatli oldugunun durumun genelinden anlasilmasi gibi hâllerde is sözlesmesinde yabancilik unsurunun bulundugundan söz edilir. 5718 Sayili Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun (MÖHUK)'un 40. maddesine göre, Türk mahkemelerinin milletlerarasi yetkisini, iç hukukun yer itibariyle yetki kurallari belirler. Ayni Kanun'un 44. maddesi ise, bireysel is sözlesmesinden veya is iliskisinden dogan uyusmazliklarda Türk mahkemelerinin milletlerarasi yetkisini tayin eden özel bir yetki kurali getirmistir. Buna göre, bireysel is sözlesmesinden veya is iliskisinden dogan uyusmazliklarda isçinin isini mutaden yaptigi isyerinin Türkiye'de bulundugu yer mahkemesi yetkilidir. Isçinin, isverene karsi açtigi davalarda isverenin yerlesim yeri, isçinin yerlesim yeri veya mutad meskeninin bulundugu Türk mahkemeleri de yetkilidir. Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun'un 2. maddesinin birinci fikrasinda hâkimin, Türk kanunlar ihtilâfi kurallarini ve yetkili olan yabanci hukuku re'sen uygulayacagi ve yetkili yabanci hukukun içeriginin tespitinde taraflardan yardim isteyebilecegi belirtilmistir. Yabanci hukukun içeriginin tespiti, özel ve teknik bir bilgiyi gerektirdiginden, hâkim gerekirse bilirkisi incelemesine de gidebilir. Yabanci hukukun olaya iliskin hükümlerinin tüm arastirmalara ragmen tespit edilememesi hâlinde, Türk hukuku uygulanir (MÖHUK m. 2(2)). Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun'un 5. maddesine göre, yetkili yabanci hukukun belirli bir olaya uygulanan hükmünün Türk kamu düzenine açikça aykiri olmasi hâlinde, bu hüküm uygulanmaz; gerekli görülen hâllerde, Türk hukuku uygulanir. Kamu düzeni müdahalesi sinirli ve istisnaî niteliktedir. Türk kamu düzeninin ihlâlini gerektirecek hâller, çogunlukla emredici bir hükmün açikça ihlâli halinde düsünülecektir. Fakat her emredici hükmün ihlâli halinde veya her emredici hükmü ihlâl eden bir yabanci kararin Türk kamu düzenine aykiri bulundugunu söylemek olanakli degildir. (Yargitay Içtihadi Birlestirme Büyük Genel Kurulu Karari, E. 2010/1 K. 2012/1 T. 10.02.2012). Örnegin, ihbar ve kidem tazminati ile yillik izin, fazla mesai, hafta ve genel tatil alacaklarina iliskin hükümler iç hukukumuz bakimindan emredici nitelikte olmakla birlikte, bunlara dair yabanci hukukun farkli düzenlenmeleri, sirf farkliliklari nedeniyle somut uyusmazlikta ortaya çikan durum degerlendirilmeden Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun madde 5 uyarinca kamu düzeni müdahalesine neden olmaz. Keza uygulanmasi gereken yabanci hukukun isçiye Türk hukukundan daha az koruma getirmesi de tek basina kamu düzeni müdahalesi için yeterli bir sebep degildir. Kanunlar ihtilâfi hukukundaki kamu düzeni anlayisi, iç hukukun kamu düzeni anlayisindan farkli ve daha dar kapsamlidir. Bir yabanci hukuk kurali Türk hukukunun temel degerlerine, Türk genel adap ve ahlak anlayisina, Türk kanunlarinin dayandigi temel adalet anlayisina ve hukuk siyasetine, Anayasa'da yer alan temel hak ve özgürlüklere milletlerarasi alanda geçerli ortak ve kabul görmüs hukuk prensiplerine, ikili anlasmalara, gelismis toplumlarin ortak benimsedikleri ahlak ve adalet anlayisina, medeniyet seviyesine siyasi ve ekonomik rejimine aykiri olmasi halinde kamu düzenimize aykiriligi söz konusu olabilir (Yargitay Içtihadi Birlestirme Büyük Genel Kurulu Karari, E. 2010/1 K. 2012/1 T. 10.02.2012). Örnegin yabanci hukukun, küçük çocuklarin çalismasina ya da ücret ve diger haklarda irka dayali ayrimcilik yapilmasina izin vermesi kamu düzenimize aykiridir. Yabanci hukukun uygulanmasini engelleyen diger bir durum ise, dogrudan uygulanan kurallardir (müdahaleci normlar). Bu kurallar, taraflardan ziyade, devlet organizasyonunun sosyal, ekonomik ve politik menfaatlerini gerçeklestirmeyi amaçlar. Bu açidan vatandas yabanci ayrimi gözetilmeden, yabancilik unsuru tasisin tasimasin, hukuk seçimi yapilsin yapilmasin, uygulama alanina giren her ilgili olay ve hukukî iliskide mutlaka uygulanmasi gereken kurallardir (SANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN-FIGANMESE, Inci, Milletlerarasi Özel Hukuk, ... 2019, s. 7; ÇELIKEL, Aysel/ERDEM, B. Bahadir, Milletlerarasi Özel Hukuk, ... 2020, s. 155). Is hukukunda isçiyi koruyan her emredici kural, dogrudan uygulanan kural olarak nitelendirilmez; ayrica devlet organizasyonunun sosyal, ekonomik ve politik menfaatlerini de korumasi gerekir. Bununla birlikte, emredici hükümler ile dogrudan uygulanan kurallarin ayirt edilmesi her zaman kolay degildir ve tartismalidir. Dogrudan uygulanan kurallara, kamu hukuku nitelikli is güvenligi hükümleri, özel isçi gruplarini koruyucu hükümler ve yasal greve iliskin hükümler ve asgarî ücrete iliskin düzenlemeler örnek olarak gösterilebilir (ELÇIN, Doga, Milletlerarasi Unsurlu Bireysel ve Toplu Is Sözlesmelerine Uygulanacak Hukuk, ... 2012, s. 189-195). Devlet organizasyonun korunmasi, çogu olayda ülke ile belirli bir sekilde irtibatli ya da ülkede gerçeklestirilen is sözlesmelerinde söz konusu olur. Örnegin, tamamen yurt disindan ifa edilen bir is iliskisinde Türk hukukundaki asgarî ücrete iliskin kuralin uygulama alanina giren bir olay ya da ihtilâf söz konusu olmaz (AYGÜL, Musa, “Yabanci Unsurlu Is Hukuku Ihtilâflari ile Ilgili Yargitay Kararlarinin Degerlendirilmesi”, (Editörler, TANRIBILIR, Feriha Bilge/GÜMÜSLÜ TUNÇAGI) Gülce, 10. Yilinda Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun, ... 2017, s. 525-526; VURAL ÇELENK, Belkis, “Yabanci Unsurlu Is Sözlesmelerinde For Devletinin Dogrudan Uygulanan Kurallarinin Tespiti ve Uygulamasi”, Yildirim Beyazit Hukuk Dergisi, 2017/1, s. 286). Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun madde 27(1) uyarinca is sözlesmesinin taraflari, sözlesme ile irtibatli olsun olmasin diledikleri bir ülkenin hukukunu seçebilirler. Ancak taraflarin seçmis olduklari bu hukuk düzeninin, isçinin mutad isyeri hukukunun emredici hükümleri uyarinca sahip olacagi asgarî korumanin altinda kalmasi hâlinde mutad isyeri hukuku uygulanir. Bu durumda, seçilen hukuk ile mutad isyeri hukuku arasinda bir yararlilik karsilastirmasi yapilmalidir (DOGAN, Vahit, “5718 Sayili Kanununa Göre Is Akdine Uygulanacak Hukukun Tespiti”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2007, C. XI, S. 1-2, s. 153; BÜYÜKALP SARIÖZ, A. I., “Mutad Isyeri Kavrami ve MÖHUK m.27/f.3'ün Uygulanmasi Sorunu”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018, C. 8, S. 2, s. 211-212; ELÇIN, s. 89-100). Mutad isyeri, isin zaman ve içerik olarak agirlikli ifa edildigi isyeridir. Baska bir anlatimla, mutad isyeri, isçinin isini fiilen yaptigi yerdir. Isçinin ücretinin ne sekilde ve hangi para biriminden ödendigi mutad isyerinin belirlenmesi açisindan belirleyici degildir. Isçinin isini geçici olarak baska bir ülkede yapmasi, örnegin montaj için yurt disinda görevlendirilmesi durumunda, bu isyeri mutad isyeri sayilmayacaktir. Geçici çalismanin ne kadar olacagi her olayin özelligine göre hâkim tarafindan belirlenmelidir. Isçi sadece yabanci ülkede çalismak için ise alinmissa ya da isveren çalismak üzere yabanci ülkeye gönderdigi isçisini geri alma niyetinden veya isçi geri dönme niyetinden vazgeçerse, yabanci ülkeye gönderilen isçinin fiilen çalistigi yer, mutad isyeri hâline gelir (AYGÜL, Musa/ÇOBAN, Nazli, “Birden Fazla Ülkede Ifa Edilen Is Sözlesmelerinde Mutad Isyerinin Tespiti”, Terazi Hukuk Dergisi, 2020, S. 169, s. 1822-1824;ELÇIN, s. 118-137; BÜYÜKALP SARIÖZ, s. 217). Yabancilik unsuru tasiyan is sözlesmelerinde taraflar uygulanacak hukuku seçmemislerse veya yapmis olduklari hukuk seçimi anlasmasi herhangi bir sebepten geçerli degilse, isçinin isini mutad olarak yaptigi isyeri hukuku uygulanir. Isçinin isini geçici olarak baska bir ülkede yapmasi hâlinde, bu isyeri mutad isyeri sayilmaz (MÖHUK m. 27(2)). Isin birden fazla ülkede ifa edilmesinde de, mutad isyerinin tespitine çalisilmalidir. Bu hâlde mutad isyeri, Avrupa Birligi Adalet Divani kararlarinda ve doktrinde belirtildigi üzere, isçinin isini ifa faaliyetlerini veya ifa faaliyetlerinin çogunlugunu gerçeklestirdigi yer, isçinin esas olarak isverene karsi yükümlülüklerini yerine getirdigi yer, isçinin isini ifa etmek üzere hangi ülkede daha çok zaman geçirdigi, isin organize edildigi yer, isin esas kisminin ve agirlikli bölümünün yapildigi yer gibi kriterlerden hareket edilebilir (Yargitay 22. HD, E. 2016/9339 K. 2019/16564, T. 18.09.2019; AYGÜL/ÇOBAN, 1822-1824). Ancak isçinin isini belirli bir ülkede mutad olarak yapmayip devamli olarak birden fazla ülkede yapmasi hâlinde is sözlesmesi, isverenin esas isyerinin bulundugu ülke hukukuna tâbidir (MÖHUK m. 27(3)). Esas isyeri ile kastedilen, isverenin isyeri merkezinin bulundugu ülkedir. Örnegin açik denizlerde görev alan gemi adamlari bakimindan esas isyerinin bulundugu ülke hukuku önem tasir. Ancak hâlin bütün sartlarina göre is sözlesmesiyle daha siki iliskili bir hukukun bulunmasi hâlinde sözlesmeye mutad isyeri hukuku ve isverenin esas isyerinin bulundugu ülke hukuku yerine bu hukuk uygulanabilir (MÖHUK m. 27(4)). Daha siki iliskili hukukun uygulanmasindaki en önemli unsur, isçinin menfaatidir (ELÇIN, s. 147). Örnegin, isçinin sosyal çevresinin Türkiye'de bulunmasi, Türkiye'nin sosyal güvence sistemi içinde yer almasi, ücretinin Türkiye'de ve Türk Lirasi üzerinden ödenmesi, isverenin Türk olmasi, is sözlesmesinin Türk hukukuna özgü kurumlar gözetilerek düzenlenmesi, Türk hukukuna tâbi daha önceki bir is sözlesmesine gönderme yapilmasi, is sözlesmesinin Türkçe kaleme alinmasi gibi unsurlarin tamaminin ya da önemli bir bölümünün varligi hâlinde, is sözlesmesinin Türk hukuku ile siki iliski içinde oldugu sonucuna varilabilir (ELÇIN, 152). Sözlesmenin belirli süreli olarak yapilip yapilamayacagi, sözlesmenin sona ermesi nedeniyle isçinin hak kazanacagi tazminatlar, fazla çalisma, yillik izin, isverence yapilan uygulama ve ödemelerin niteligi, zamanasimi gibi hususlar MÖHUK m. 27 uyarinca tayin edilen hukuka göre degerlendirilmelidir. Hafta tatili, dinî ve millî bayram günleri ve ücretlerini düzenleyen hükümler, dogrudan uygulanan kuraldir; ancak uygulama alanina giren is iliskilerine uygulanir. Örnegin tamamen yurt disinda ifa edilen bir is iliskisinde, dinî ve millî bayram günleri Türk hukukuna göre belirlenemez (AYGÜL, s. 528; ERDOGAN, Ersin/ERDOGAN, Canan, “Türkiye'den Yurt Disina Götürülen Isçiler Hakkinda Yargitay Kararinin Degerlendirilmesi”, Is Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 2016, C. 13, S. 50, s. 971-972). Somut uyusmazlikta; davali sirketler, yurt disinda çalismasi geçen isçilerin çalistiklari ülkenin koruyucu hükümlerinden faydalanarak çalistiklarini, daha sonra Türk Is Hukuku'nun olanaklarini da tüketmek için Türkiye'de dava açmalarina müsamaha gösterilmemesi gerektigini, davacinin da yurt disinda çalistigini, Türkiye'de çalismasinin bulunmadigi hususu göz önünde bulunduruldugunda talep konusu alacaklarin çalisilan ülke mevzuatina göre degerlendirilmesi gerektigini savunmustur. Bölge Adliye Mahkemesince, taraflarin her ikisinin de Türk tabiiyetinde bulundugu ve uyusmazligin Türk Hukuk mevzuatina göre çözümlenmesinde isabetsizlik bulunmadigi belirtilerek uyusmazlik Türk Hukuku esas alinarak karara baglanmistir. Davaci ile davali isverenler arasinda imzalanan yurt disi is sözlesmesinin taraflarin is iliskisindeki hak ve yükümlüklerine iliskin fesih, çalisma süresi, fazla mesai, hafta tatili ve genel tatil ücreti alacaklarina iliskin maddelerinde çalisilan ülke mevzuatinin uygulanacaginin belirtildigi, yine sözlesmenin 16. maddesinde de sözlesme maddelerinde belirtilen hususlarda, çalisilan ülke mevzuatinin geçerli oldugunun ifade edildigi ve bu suretle taraflarin bir hukuk seçimi anlasmasi yaptiklari görülmektedir. Davaci, talep konusu yapilan alacaklarin iliskin oldugu çalisma döneminde, is sözlesmesi kapsaminda Rusya'da bulunan davalilara ait isyerinde çalismis olup, bu durumda mutad isyerinin de isçinin isini fiilen yaptigi yer olan Rusya oldugu sabittir. Tüm bu hususlar dikkate alindiginda, Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun'un 27/1. hükmü kapsaminda taraflar arasinda bir hukuk seçimi anlasmasi bulundugundan uyusmazlik hakkinda Rusya Hukuku'nun uygulanmasi gerekmektedir. Rusya Hukuku, dosyadaki bilgi ve belgelerden anlasildigi üzere ayni zamanda mutad isyeri hukukudur. Hal böyle olunca, gerekirse Rusya Hukuku'nda uzman bir bilirkisiden de rapor alinmak suretiyle, dava konusu uyusmazlik bakimindan degerlendirme yapilmasi ve dosya kapsamindaki delil durumu birlikte degerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmesi gerekmektedir. Bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeden yazili sekilde karar verilmesi hatali olup bozmayi gerektirmistir. SONUÇ : Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararinin, yukarida yazili sebepten dolayi BOZULMASINA, dosyanin karari veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, kararin bir örneginin Ilk Derece Mahkemesine gönderilmesine, pesin alinan temyiz karar harcinin istek halinde ilgililere iadesine, 18.05.2021 tarihinde oybirligiyle karar verildi. kazanci.com.tr
T.C. YARGITAY 9. HUKUK DAIRESI E. 2021/5065 K. 2021/9195 T. 18.5.2021
ISÇILIK ALACAKLARI ( MÖHUK 27/1. Hükmü Kapsaminda Taraflar Arasinda Bir Hukuk Seçimi Anlasmasi Bulundugundan Uyusmazlik Hakkinda Rusya Hukuku'nun Uygulanmasi Gerektigi/Rusya Hukuku Dosyadaki Bilgi ve Belgelerden Anlasildigi Üzere Ayni Zamanda Mutad Isyeri Hukuku Olup Gerekirse Rusya Hukuku'nda Uzman Bir Bilirkisiden de Rapor Alinmak Suretiyle Dava Konusu Uyusmazlik Bakimindan Degerlendirme Yapilmasi ve Dosya Kapsamindaki Delil Durumu Birlikte Degerlendirilerek Sonucuna Göre Bir Karar Verilmesi Geregi )
HUKUK SEÇIMI ANLASMASI ( Isçilik Alacaklari - MÖHUK 27/1. Hükmü Kapsaminda Taraflar Arasinda Bir Hukuk Seçimi Anlasmasi Bulundugundan Uyusmazlik Hakkinda Rusya Hukuku'nun Uygulanmasi Gerektigi/Rusya Hukuku Dosyadaki Bilgi ve Belgelerden Anlasildigi Üzere Ayni Zamanda Mutad Isyeri Hukuku Olup Gerekirse Rusya Hukuku'nda Uzman Bir Bilirkisiden de Rapor Alinmak Suretiyle Dava Konusu Uyusmazlik Bakimindan Degerlendirme Yapilmasi ve Dosya Kapsamindaki Delil Durumu Birlikte Degerlendirilerek Karar Verilmesi Gerektigi )
MUTAD ISYERI HUKUKU ( Davaci Talep Konusu Yapilan Alacaklarin Iliskin Oldugu Çalisma Döneminde Is Sözlesmesi Kapsaminda Rusya'da Bulunan Davalilara Ait Isyerinde Çalismis Olup Bu Durumda Mutad Isyerinin de Isçinin Isini Fiilen Yaptigi Yer Olan Rusya Oldugu )
5718/m.27/1,40
ÖZET : Dava, isçilik alacaklarina iliskindir.
Davaci ile davali isverenler arasinda imzalanan yurt disi is sözlesmesinin taraflarin is iliskisindeki hak ve yükümlüklerine iliskin fesih, çalisma süresi, fazla mesai, hafta tatili ve genel tatil ücreti alacaklarina iliskin maddelerinde çalisilan ülke mevzuatinin uygulanacaginin belirtildigi, yine sözlesmenin 16. maddesinde de sözlesme maddelerinde belirtilen hususlarda, çalisilan ülke mevzuatinin geçerli oldugunun ifade edildigi ve bu suretle taraflarin bir hukuk seçimi anlasmasi yaptiklari görülmektedir. Davaci, talep konusu yapilan alacaklarin iliskin oldugu çalisma döneminde, is sözlesmesi kapsaminda Rusya'da bulunan davalilara ait isyerinde çalismis olup, bu durumda mutad isyerinin de isçinin isini fiilen yaptigi yer olan Rusya oldugu sabittir.
Tüm bu hususlar dikkate alindiginda, Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun'un 27/1. hükmü kapsaminda taraflar arasinda bir hukuk seçimi anlasmasi bulundugundan uyusmazlik hakkinda Rusya Hukuku'nun uygulanmasi gerekmektedir. Rusya Hukuku, dosyadaki bilgi ve belgelerden anlasildigi üzere ayni zamanda mutad isyeri hukukudur. Hal böyle olunca, gerekirse Rusya Hukuku'nda uzman bir bilirkisiden de rapor alinmak suretiyle, dava konusu uyusmazlik bakimindan degerlendirme yapilmasi ve dosya kapsamindaki delil durumu birlikte degerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmesi gerekmektedir. Bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeden karar verilmesi hatali olup bozmayi gerektirmistir.
DAVA : Taraflar arasinda görülen dava sonucunda verilen kararin, temyizen incelenmesi davalilar vekili tarafindan istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde oldugu anlasildi. Dava dosyasi için Tetkik Hakimi tarafindan düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, geregi konusulup düsünüldü:
KARAR : Davaci Isteminin Özeti:
Davaci vekili, davacinin ... Holding A.S.'ne grup sekilde bagli olarak Rusya'da ... Cons.-... Ins. ismi ile insaat sektöründe faaliyet gösteren isyerinde 23/01/2010-28/08/2016 tarihleri arasinda saha elektrik formeni olarak çalistigini, davacinin tazminat ödenmeksizin 28/08/2016 tarihinde is bitimi gerekçe gösterilerek is sözlesmesinin sona erdirildigini ileri sürerek, kidem, ihbar tazminatlari ile ücret, fazla mesai ücreti, hafta tatili ücreti ve genel tatil ücreti alacaklarinin davalilardan tahsilini istemistir.
Davali Cevabinin Özeti:
Davali ...S. vekili, müvekkili sirkete husumet yöneltilemeyecegini, yurt disinda kurulu bulundugu iddia edilen bir sirketin var ise ve isçinin bu sirkette çalisma ise davanin bu sirkete yöneltilecek sekilde düzeltilmesi gerektigini, yetki itirazinda bulunduklarini, is bu dava konusunun tazminat alacaklarinda davacinin isvereni olmayan sirket aleyhine hükmedildigi zaman mükerrer bir koruma, mükerrer vergilendirme çifte sigorta gibi sonuçlar dogurdugunu savunarak, davanin reddini istemistir.
Davali ... vekili, davacinin Iskur sözlesmesi ile sirketlerinde belirli süreli olarak istihdam edildigini, isçilik alacaklari Rusya Federasyonu kanunlarina tabi oldugunu, davacinin proje kapsaminda belirli süreli is sözlesmesi ile çalisan davacinin is sözlesmesi projenin sona ermesi sebebiyle kendiliginden sona erdigini, davacinin taleplerinin zaman asimina ugradigini savunarak, davanin reddini istemistir.
Ilk Derece Mahkemesi Kararinin Özeti:
Ilk Derece Mahkemesince, toplanan deliller ve bilirkisi raporuna dayanilarak, yazili gerekçe ile davanin kismen kabulüne karar verilmistir.
Istinaf Basvurusu:
Ilk Derece Mahkemesi'nin kararina karsi, taraf vekillerince istinaf basvurusunda bulunulmustur.
Bölge Adliye Mahkemesi Kararinin Özeti:
Bölge Adliye Mahkemesince, davalilar vekilinin istinaf basvurusunun ayri ayri esastan reddine, davaci vekilinin istinaf basvurusunun ise hafta tatili ücreti yönünden kabulüyle Ilk Derece Mahkemesi kararinin Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 353/1-b.2 maddesi geregince kaldirilmasina karar verilmistir.
Temyiz Basvurusu:
Bölge Adliye Mahkemesi'nin kararina karsi davalilar vekilince temyiz basvurusunda bulunulmustur.
Gerekçe:
Taraflar arasinda is sözlesmesine uygulanacak hukuk konusunda uyusmazlik bulunmaktadir.
Yabancilik unsuru, bir hukukî islemi veya iliskiyi ya da olayi birden fazla devletin hukuku ile irtibatli hâle getiren unsurdur. Isçinin veya isverenin yabanci olmasi, isverenin isletme merkezinin yabanci bir ülkede bulunmasi, isçinin kendi isini mutad olarak yabanci bir ülkede yapmasi veya is iliskisinin yabanci bir ülke ile siki irtibatli oldugunun durumun genelinden anlasilmasi gibi hâllerde is sözlesmesinde yabancilik unsurunun bulundugundan söz edilir.
5718 Sayili Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun (MÖHUK)'un 40. maddesine göre, Türk mahkemelerinin milletlerarasi yetkisini, iç hukukun yer itibariyle yetki kurallari belirler. Ayni Kanun'un 44. maddesi ise, bireysel is sözlesmesinden veya is iliskisinden dogan uyusmazliklarda Türk mahkemelerinin milletlerarasi yetkisini tayin eden özel bir yetki kurali getirmistir. Buna göre, bireysel is sözlesmesinden veya is iliskisinden dogan uyusmazliklarda isçinin isini mutaden yaptigi isyerinin Türkiye'de bulundugu yer mahkemesi yetkilidir. Isçinin, isverene karsi açtigi davalarda isverenin yerlesim yeri, isçinin yerlesim yeri veya mutad meskeninin bulundugu Türk mahkemeleri de yetkilidir.
Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun'un 2. maddesinin birinci fikrasinda hâkimin, Türk kanunlar ihtilâfi kurallarini ve yetkili olan yabanci hukuku re'sen uygulayacagi ve yetkili yabanci hukukun içeriginin tespitinde taraflardan yardim isteyebilecegi belirtilmistir. Yabanci hukukun içeriginin tespiti, özel ve teknik bir bilgiyi gerektirdiginden, hâkim gerekirse bilirkisi incelemesine de gidebilir. Yabanci hukukun olaya iliskin hükümlerinin tüm arastirmalara ragmen tespit edilememesi hâlinde, Türk hukuku uygulanir (MÖHUK m. 2(2)).
Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun'un 5. maddesine göre, yetkili yabanci hukukun belirli bir olaya uygulanan hükmünün Türk kamu düzenine açikça aykiri olmasi hâlinde, bu hüküm uygulanmaz; gerekli görülen hâllerde, Türk hukuku uygulanir. Kamu düzeni müdahalesi sinirli ve istisnaî niteliktedir. Türk kamu düzeninin ihlâlini gerektirecek hâller, çogunlukla emredici bir hükmün açikça ihlâli halinde düsünülecektir. Fakat her emredici hükmün ihlâli halinde veya her emredici hükmü ihlâl eden bir yabanci kararin Türk kamu düzenine aykiri bulundugunu söylemek olanakli degildir. (Yargitay Içtihadi Birlestirme Büyük Genel Kurulu Karari, E. 2010/1 K. 2012/1 T. 10.02.2012). Örnegin, ihbar ve kidem tazminati ile yillik izin, fazla mesai, hafta ve genel tatil alacaklarina iliskin hükümler iç hukukumuz bakimindan emredici nitelikte olmakla birlikte, bunlara dair yabanci hukukun farkli düzenlenmeleri, sirf farkliliklari nedeniyle somut uyusmazlikta ortaya çikan durum degerlendirilmeden Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun madde 5 uyarinca kamu düzeni müdahalesine neden olmaz. Keza uygulanmasi gereken yabanci hukukun isçiye Türk hukukundan daha az koruma getirmesi de tek basina kamu düzeni müdahalesi için yeterli bir sebep degildir. Kanunlar ihtilâfi hukukundaki kamu düzeni anlayisi, iç hukukun kamu düzeni anlayisindan farkli ve daha dar kapsamlidir.
Bir yabanci hukuk kurali Türk hukukunun temel degerlerine, Türk genel adap ve ahlak anlayisina, Türk kanunlarinin dayandigi temel adalet anlayisina ve hukuk siyasetine, Anayasa'da yer alan temel hak ve özgürlüklere milletlerarasi alanda geçerli ortak ve kabul görmüs hukuk prensiplerine, ikili anlasmalara, gelismis toplumlarin ortak benimsedikleri ahlak ve adalet anlayisina, medeniyet seviyesine siyasi ve ekonomik rejimine aykiri olmasi halinde kamu düzenimize aykiriligi söz konusu olabilir (Yargitay Içtihadi Birlestirme Büyük Genel Kurulu Karari, E. 2010/1 K. 2012/1 T. 10.02.2012). Örnegin yabanci hukukun, küçük çocuklarin çalismasina ya da ücret ve diger haklarda irka dayali ayrimcilik yapilmasina izin vermesi kamu düzenimize aykiridir.
Yabanci hukukun uygulanmasini engelleyen diger bir durum ise, dogrudan uygulanan kurallardir (müdahaleci normlar). Bu kurallar, taraflardan ziyade, devlet organizasyonunun sosyal, ekonomik ve politik menfaatlerini gerçeklestirmeyi amaçlar. Bu açidan vatandas yabanci ayrimi gözetilmeden, yabancilik unsuru tasisin tasimasin, hukuk seçimi yapilsin yapilmasin, uygulama alanina giren her ilgili olay ve hukukî iliskide mutlaka uygulanmasi gereken kurallardir (SANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN-FIGANMESE, Inci, Milletlerarasi Özel Hukuk, ... 2019, s. 7; ÇELIKEL, Aysel/ERDEM, B. Bahadir, Milletlerarasi Özel Hukuk, ... 2020, s. 155). Is hukukunda isçiyi koruyan her emredici kural, dogrudan uygulanan kural olarak nitelendirilmez; ayrica devlet organizasyonunun sosyal, ekonomik ve politik menfaatlerini de korumasi gerekir. Bununla birlikte, emredici hükümler ile dogrudan uygulanan kurallarin ayirt edilmesi her zaman kolay degildir ve tartismalidir. Dogrudan uygulanan kurallara, kamu hukuku nitelikli is güvenligi hükümleri, özel isçi gruplarini koruyucu hükümler ve yasal greve iliskin hükümler ve asgarî ücrete iliskin düzenlemeler örnek olarak gösterilebilir (ELÇIN, Doga, Milletlerarasi Unsurlu Bireysel ve Toplu Is Sözlesmelerine Uygulanacak Hukuk, ... 2012, s. 189-195). Devlet organizasyonun korunmasi, çogu olayda ülke ile belirli bir sekilde irtibatli ya da ülkede gerçeklestirilen is sözlesmelerinde söz konusu olur. Örnegin, tamamen yurt disindan ifa edilen bir is iliskisinde Türk hukukundaki asgarî ücrete iliskin kuralin uygulama alanina giren bir olay ya da ihtilâf söz konusu olmaz (AYGÜL, Musa, “Yabanci Unsurlu Is Hukuku Ihtilâflari ile Ilgili Yargitay Kararlarinin Degerlendirilmesi”, (Editörler, TANRIBILIR, Feriha Bilge/GÜMÜSLÜ TUNÇAGI) Gülce, 10. Yilinda Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun, ... 2017, s. 525-526; VURAL ÇELENK, Belkis, “Yabanci Unsurlu Is Sözlesmelerinde For Devletinin Dogrudan Uygulanan Kurallarinin Tespiti ve Uygulamasi”, Yildirim Beyazit Hukuk Dergisi, 2017/1, s. 286).
Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun madde 27(1) uyarinca is sözlesmesinin taraflari, sözlesme ile irtibatli olsun olmasin diledikleri bir ülkenin hukukunu seçebilirler. Ancak taraflarin seçmis olduklari bu hukuk düzeninin, isçinin mutad isyeri hukukunun emredici hükümleri uyarinca sahip olacagi asgarî korumanin altinda kalmasi hâlinde mutad isyeri hukuku uygulanir. Bu durumda, seçilen hukuk ile mutad isyeri hukuku arasinda bir yararlilik karsilastirmasi yapilmalidir (DOGAN, Vahit, “5718 Sayili Kanununa Göre Is Akdine Uygulanacak Hukukun Tespiti”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2007, C. XI, S. 1-2, s. 153; BÜYÜKALP SARIÖZ, A. I., “Mutad Isyeri Kavrami ve MÖHUK m.27/f.3'ün Uygulanmasi Sorunu”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018, C. 8, S. 2, s. 211-212; ELÇIN, s. 89-100). Mutad isyeri, isin zaman ve içerik olarak agirlikli ifa edildigi isyeridir. Baska bir anlatimla, mutad isyeri, isçinin isini fiilen yaptigi yerdir. Isçinin ücretinin ne sekilde ve hangi para biriminden ödendigi mutad isyerinin belirlenmesi açisindan belirleyici degildir. Isçinin isini geçici olarak baska bir ülkede yapmasi, örnegin montaj için yurt disinda görevlendirilmesi durumunda, bu isyeri mutad isyeri sayilmayacaktir. Geçici çalismanin ne kadar olacagi her olayin özelligine göre hâkim tarafindan belirlenmelidir. Isçi sadece yabanci ülkede çalismak için ise alinmissa ya da isveren çalismak üzere yabanci ülkeye gönderdigi isçisini geri alma niyetinden veya isçi geri dönme niyetinden vazgeçerse, yabanci ülkeye gönderilen isçinin fiilen çalistigi yer, mutad isyeri hâline gelir (AYGÜL, Musa/ÇOBAN, Nazli, “Birden Fazla Ülkede Ifa Edilen Is Sözlesmelerinde Mutad Isyerinin Tespiti”, Terazi Hukuk Dergisi, 2020, S. 169, s. 1822-1824;ELÇIN, s. 118-137; BÜYÜKALP SARIÖZ, s. 217).
Yabancilik unsuru tasiyan is sözlesmelerinde taraflar uygulanacak hukuku seçmemislerse veya yapmis olduklari hukuk seçimi anlasmasi herhangi bir sebepten geçerli degilse, isçinin isini mutad olarak yaptigi isyeri hukuku uygulanir. Isçinin isini geçici olarak baska bir ülkede yapmasi hâlinde, bu isyeri mutad isyeri sayilmaz (MÖHUK m. 27(2)). Isin birden fazla ülkede ifa edilmesinde de, mutad isyerinin tespitine çalisilmalidir. Bu hâlde mutad isyeri, Avrupa Birligi Adalet Divani kararlarinda ve doktrinde belirtildigi üzere, isçinin isini ifa faaliyetlerini veya ifa faaliyetlerinin çogunlugunu gerçeklestirdigi yer, isçinin esas olarak isverene karsi yükümlülüklerini yerine getirdigi yer, isçinin isini ifa etmek üzere hangi ülkede daha çok zaman geçirdigi, isin organize edildigi yer, isin esas kisminin ve agirlikli bölümünün yapildigi yer gibi kriterlerden hareket edilebilir (Yargitay 22. HD, E. 2016/9339 K. 2019/16564, T. 18.09.2019; AYGÜL/ÇOBAN, 1822-1824). Ancak isçinin isini belirli bir ülkede mutad olarak yapmayip devamli olarak birden fazla ülkede yapmasi hâlinde is sözlesmesi, isverenin esas isyerinin bulundugu ülke hukukuna tâbidir (MÖHUK m. 27(3)). Esas isyeri ile kastedilen, isverenin isyeri merkezinin bulundugu ülkedir. Örnegin açik denizlerde görev alan gemi adamlari bakimindan esas isyerinin bulundugu ülke hukuku önem tasir. Ancak hâlin bütün sartlarina göre is sözlesmesiyle daha siki iliskili bir hukukun bulunmasi hâlinde sözlesmeye mutad isyeri hukuku ve isverenin esas isyerinin bulundugu ülke hukuku yerine bu hukuk uygulanabilir (MÖHUK m. 27(4)). Daha siki iliskili hukukun uygulanmasindaki en önemli unsur, isçinin menfaatidir (ELÇIN, s. 147). Örnegin, isçinin sosyal çevresinin Türkiye'de bulunmasi, Türkiye'nin sosyal güvence sistemi içinde yer almasi, ücretinin Türkiye'de ve Türk Lirasi üzerinden ödenmesi, isverenin Türk olmasi, is sözlesmesinin Türk hukukuna özgü kurumlar gözetilerek düzenlenmesi, Türk hukukuna tâbi daha önceki bir is sözlesmesine gönderme yapilmasi, is sözlesmesinin Türkçe kaleme alinmasi gibi unsurlarin tamaminin ya da önemli bir bölümünün varligi hâlinde, is sözlesmesinin Türk hukuku ile siki iliski içinde oldugu sonucuna varilabilir (ELÇIN, 152).
Sözlesmenin belirli süreli olarak yapilip yapilamayacagi, sözlesmenin sona ermesi nedeniyle isçinin hak kazanacagi tazminatlar, fazla çalisma, yillik izin, isverence yapilan uygulama ve ödemelerin niteligi, zamanasimi gibi hususlar MÖHUK m. 27 uyarinca tayin edilen hukuka göre degerlendirilmelidir. Hafta tatili, dinî ve millî bayram günleri ve ücretlerini düzenleyen hükümler, dogrudan uygulanan kuraldir; ancak uygulama alanina giren is iliskilerine uygulanir. Örnegin tamamen yurt disinda ifa edilen bir is iliskisinde, dinî ve millî bayram günleri Türk hukukuna göre belirlenemez (AYGÜL, s. 528; ERDOGAN, Ersin/ERDOGAN, Canan, “Türkiye'den Yurt Disina Götürülen Isçiler Hakkinda Yargitay Kararinin Degerlendirilmesi”, Is Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 2016, C. 13, S. 50, s. 971-972).
Somut uyusmazlikta; davali sirketler, yurt disinda çalismasi geçen isçilerin çalistiklari ülkenin koruyucu hükümlerinden faydalanarak çalistiklarini, daha sonra Türk Is Hukuku'nun olanaklarini da tüketmek için Türkiye'de dava açmalarina müsamaha gösterilmemesi gerektigini, davacinin da yurt disinda çalistigini, Türkiye'de çalismasinin bulunmadigi hususu göz önünde bulunduruldugunda talep konusu alacaklarin çalisilan ülke mevzuatina göre degerlendirilmesi gerektigini savunmustur. Bölge Adliye Mahkemesince, taraflarin her ikisinin de Türk tabiiyetinde bulundugu ve uyusmazligin Türk Hukuk mevzuatina göre çözümlenmesinde isabetsizlik bulunmadigi belirtilerek uyusmazlik Türk Hukuku esas alinarak karara baglanmistir.
Tüm bu hususlar dikkate alindiginda, Milletlerarasi Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun'un 27/1. hükmü kapsaminda taraflar arasinda bir hukuk seçimi anlasmasi bulundugundan uyusmazlik hakkinda Rusya Hukuku'nun uygulanmasi gerekmektedir. Rusya Hukuku, dosyadaki bilgi ve belgelerden anlasildigi üzere ayni zamanda mutad isyeri hukukudur. Hal böyle olunca, gerekirse Rusya Hukuku'nda uzman bir bilirkisiden de rapor alinmak suretiyle, dava konusu uyusmazlik bakimindan degerlendirme yapilmasi ve dosya kapsamindaki delil durumu birlikte degerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmesi gerekmektedir. Bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeden yazili sekilde karar verilmesi hatali olup bozmayi gerektirmistir.
SONUÇ :
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararinin, yukarida yazili sebepten dolayi BOZULMASINA, dosyanin karari veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, kararin bir örneginin Ilk Derece Mahkemesine gönderilmesine, pesin alinan temyiz karar harcinin istek halinde ilgililere iadesine, 18.05.2021 tarihinde oybirligiyle karar verildi.
kazanci.com.tr