vioft2nnt8|2000BDFC6638|yunusbirbilen|tbl_sayfa|metin|0xfdff04ee02000000c105000001000200T.C. Yargitay 19. Ceza Dairesi 2019/35817 E., 2020/415 K. "Içtihat Metni" A-) KARAR UYUSMAZLIGININ GIDERILMESINE DAIR BASVURU Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Daireleri Baskanlar Kurulu, 23.10.2019 tarihli ve 2019/111 sayili kararinda; Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 13. Ceza Dairesinin 15.10.2019 tarihli, 2019/1436 esas 2019/2048 karar sayili, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 12. Ceza Dairesinin 27.09.2019 tarihli, 2019/3250 esas 2019/1043 karar sayili, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 11. Ceza Dairesinin 17.11.2017 tarihli, 2017/1903 esas 2017/1873 karar sayili kararlari ile Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 9. Ceza Dairesinin 12.12.2018 tarihli, 2018/45 esas 2018/5044 karar sayili, ... 16. Ceza Dairesinin 05.12.2018 tarihli, 2018/2678 esas 2018/4555 karar sayili, ... 10. Ceza Dairesinin 22.11.2018 tarihli, 2018/3320 esas 2018/3214 karar sayili kararlari arasinda; "...Bazi yer Bölge Adliye Mahkemeleri Ceza Dairelerince; muhatap banka tarafindan çesitli nedenlerle "karsiliksizdir" islemi yapilmadigi durumlarda da 5941 sayili Kanun'un 5/(1). maddesindeki suçun olusabilecegi, Icra Ceza Mahkemesince suça konu çekin sihhati ile ilgili olarak açilmis baskaca bir ceza davasi veya sorusturmasi olup olmadiginin veya çek üzerindeki kesideci imzasinin çeki düzenleme yetkisine sahip kisiye ait olup olmadiginin arastirilarak, sanigin hukuki durumunun buna göre tayin ve takdir edilmesinin zorunlu oldugu gerekçeleriyle, ilk derece mahkemelerince sirf muhatap bankaca "karsiliksizdir" islemi yapilmamis olmasi nedeniyle verilen "beraat" kararlarinin hukuka aykiri oldugu gerekçesiyle ortadan kaldirildigi, Bazi yer Bölge Adliye Mahkemeleri Ceza Dairelerince ise; muhatap banka tarafindan "karsiliksizdir" islemi yapilmasinin, 5941 sayili Kanun'un 5/(1). maddesinde düzenlenen "çekle ilgili karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçunun "maddi unsuru" veya "objektif cezalandirilabilme sarti" oldugu kabul edilerek, ilk derece mahkemelerince çekle ilgili degisik gerekçelerle "karsiliksizdir" islemi yapilmamasina ragmen verilen mahkumiyet kararlarinin hukuka aykiri olacagi gerekçesiyle ortadan kaldirilarak yerine "beraat" kararlari verilmek suretiyle istinaf basvurularinin düzeltilerek esastan reddine dair kararlar verildigi..." anlasildigindan, Sonuç olarak; 5235 sayili "Adli Yargi Ilk Derece Mahkemeleri Ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kurulus Görev ve Yetkileri Hakkinda Kanun"un "Baskanlar Kurulunun Görevleri" baslikli 35/3. maddesi çerçevesinde, ayni nitelikteki davalarda farkli kararlar verilmesi nedeniyle uyusmazlik bulunduguna karar vermis ve çikan uyusmazligin 5235 sayili Kanun'un 35/3. maddesi geregi, Yüksek Yargitay Ilgili Ceza Dairesi tarafindan giderilmesini istemistir. 5235 sayili Kanun'un "Baskanlar Kurulunun Görevleri" baslikli 35. maddesinde, her ne kadar ilgili Bölge Adliye Mahkemesi Baskanlar Kurulu'nun, uyusmazligin giderilmesi hususunda "kendi görüsünü de ekleyerek" Yargitay'dan bir karar verilmesini isteyebilecegi düzenlenmisse de; Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi Baskanlar Kurulu tarafindan oy birligiyle alinan kararda, uyusmazligin esasinin ne sekilde çözülmesi gerektigine dair herhangi bir görüs belirtilmeksizin uyusmazligin Dairemizce çözülmesine karar verildigi görülmekle, bu yöndeki eksikligin, uyusmazlik hakkinda bir karar verilmesine engel olusturmadigi degerlendirilmistir. B-) KARAR UYUSMAZLIGININ GIDERILMESINE KONU KARARLAR 1-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 11. Ceza Dairesinin 17.11.2017 tarih ve 2017/1903 E. 2017/1873 K. sayili karari, 2-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 12. Ceza Dairesinin 27.09.2019 tarih ve 2019/3250 E. 2019/1425 K. sayili karari, 3-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 13. Ceza Dairesinin 15.10.2019 tarih ve 2019/1436 E. 2019/2048 K. sayili karari, 4-) Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 9. Ceza Dairesinin 12.12.2018 tarih ve 2018/45 E. 2018/5044 K. sayili karari, 5-) ... 16. Ceza Dairesinin 05.12.2018 tarih ve 2018/2678 E. 2018/4555 K. sayili karari, 6-) ... 10. Ceza Dairesinin 22.11.2018 tarih ve 2018/3320 E. 2018/3214 K. sayili karari. C-) KARAR UYUSMAZLIGININ GIDERILMESINE KONU BÖLGE ADLIYE MAHKEMESI CEZA DAIRELERI KARARLARININ ÖZETLERI 1-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 11. Ceza Dairesinin 17.11.2017 tarihli, 2017/1903 E. 2017/1873 K. sayili Karari Adana 1. Icra Ceza Mahkemesinin, 11.04.2017 tarihli, 2017/55 E. 2017/281 K. sayili karariyla; tüzel kisiye ait çekin süresinde bankaya ibrazinda, "...çekteki kesideci imzasiyla banka kayitlarinda bulunan örnek kesideci imzalarinin birbirini tutmamasi..." nedeniyle "karsiliksizdir" islemi yapilmadigi somut olayda, çek hesabi sahibi olan borçlu anonim sirketin mali islerini yönetmekle görevli sanik hakkinda açilan davada, ortada "karsiliksizdir" serhi verilmis bir çek bulunmadigindan "sikayetin reddine" karar verdigi, Müsteki vekilinin sikayetin reddi kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 11. Ceza Dairesinin 17.11.2017 tarihli kararinda; Hükmün gerekçeli olmasinda zorunluluk bulunmasi, 5941 sayili Kanunun 5. maddesi uyarinca sanigin hukuki durumunun belirlenebilmesi için muhatap banka tarafindan yapilan imza karsilastirmasi hususunda kesidecinin beyan ve savunmasinin alinmasi suretiyle öncelikle imzanin kendisine ait olup olmadiginin sorulmasi, imza inkarina dayanan bir suç duyurusu veya açilmis bir dava olup olmadiginin arastirilmasi, gerekirse bilirkisi incelemesi yapilmasindan sonra bu hususun net olarak tespitinden sonra; suçun unsurlari açisindan bir degerlendirme yapilarak, ibraz tarihi itibariyla çek bedelinin muhatap bankada bulunup bulunmadiginin da arastirilarak sanigin hukuki durumunun tayin ve tartisilmasi gerekirken eksik inceleme ile yazili sekilde sikayetin reddine karar verilmesinin hukuka aykiri oldugundan bahisle hükmün bozulmasina ve dosyanin yeniden incelenmek üzere ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar verdigi anlasilmistir. 2-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 12. Ceza Dairesinin 27.09.2019 Tarihli, 2019/3250 E. 2019/1425 K. sayili Karari Kahramanmaras Icra Ceza Mahkemesinin, 16.05.2019 tarihli, 2018/112 E. 2019/914 K. sayili karariyla; tüzel kisiye ait çekin süresinde bankaya ibrazinda, banka görevlisince "...mahkemece verilen tedbir karari nedeniyle..." çek üzerinde herhangi bir islem yapilmadigi somut olayda, suçun unsurlari olusmadigindan sanigin "beraatine" karar verdigi, Müsteki vekilinin beraat kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 12. Ceza Dairesinin 27.09.2019 tarihli kararinda; CMK'nin 280/1-d maddesi geregi durusmada hazir bulunmasi gereken kisilerin yoklugunda durusma yapilmasinin bozma nedeni oldugu, CMK'nin 195. maddesi hükmü geregi sadece adli para cezasi gerektiren suçlarla ilgili ceza davalarinda saniga mesruhatli davetiye tebligi ile durusmaya devam edilebilecegi, ancak somut olayda saniga TK 21/1. maddesine göre yapilan tebligatin kime yapildigi anlasilmadigi gibi usulsüz oldugu, suça konu çekin aslinin dosyaya celbi gerekirken dosyadaki çekin ön ve arka yüzünün fotokopisinden hareketle ve ilgili bankaya suç tarihinde çek karsiliginin olup olmadigi sorulmadan karar verilmesinin hukuka aykiri olacagi, çekle ilgili olarak mahkeme tarafindan konulan tedbirin hangi amaçla konuldugunun ve davanin taraflarinin kimler oldugunun sorulmasi ve tedbir kararinin akibetinin arastirilmasinin gerektigi, Çek Kanunu'nu "amaç ve kapsam" baslikli 1. maddesinde çekin karsiliksiz çikmasi halinde uygulanacak yaptirimlarin belirlenmesinin amaçlandigi, ayni Kanunun 3. maddesinde ise karsiliksizdir isleminin nasil yapilacaginin anlatildigi, banka memurunun bilgisizligi nedeniyle dogan sonuçlarin müstekiye yüklenemeyecegi, sonuç olarak tedbir kararina dair dosyanin celp edilip arastirma yapilarak sanigin hukuki durumunun tayin ve tespiti gerekirken sirf karsiliksizdir islemi yapilmamasi nedeniyle beraat karari verilmesinin hukuka aykiri oldugundan bahisle hükmün bozulmasina, dosyanin yeninden incelenmek üzere ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar verdigi anlasilmistir. 3-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 13. Ceza Dairesinin 15.10.2019 tarihli, 2019/1436 E. 2019/2048 K. sayili Karari Kahramanmaras Icra Ceza Mahkemesinin, 21.03.2019 tarihli, 2019/21 E. 2019/416 K. sayili kararinda; çekin süresinde bankaya ibrazinda, muhatap banka tarafindan, "...imza kesideci imzasina benzemediginden..." karsiliksizdir isleminin yapilmadigi, sanigin çeke ve imzaya dair bir itirazinin olmadigi somut olayda, suçun unsurlari olusmadigindan sanigin "beraatine" karar verdigi, Müsteki vekilinin beraat kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 13. Ceza Dairesinin 15.10.2019 tarihli kararinda; 5941 sayili Çek Kanunu'nun 5. maddesinin gerekçesinde; çekin karsiliksiz çikmasi halinde ceza sorumlulugunun düzenlendigi, maddede tanimlanan suçun, çekin üzerinde yazili düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresinde ibrazinda çek karsiliginin banka hesabinda tam olarak bulundurulmamasi suretiyle olusacagi, çekin karsiligini ibraz aninda hesapta bulundurmamanin söz konusu suçu olusturacagi, ibraz tarihinden önce veya sonra çek hesabinda karsiligin bulundurulmasinin suçun ibraz aninda olusmasina engel teskil etmeyecegi, ancak bu durumun bir sonraki maddede yazili etkin pismanlik hükümlerinin uygulanmasi bakimindan dikkate alinacagi seklinde açikça yazilmis olmasinin hukuka aykiri olacagi, Kanun gerekçesinde de açikça yazili oldugu üzere, ibraz tarihinde çek karsiligini bankada bulundurmama eyleminin suçu olusturacagi, objektif cezalandirma sarti olan "karsiliksizdir" islemi yapilmasi sartinin suçun unsuru olmadigi, karsiliksiz islemi yapilmasinin TTK'ya göre çekin süresinde muhatap bankaya ibraz edilip edilmediginin tespiti ve sikayet hakki ile süresinin tespiti bakimindan önem arz ettigi, dolayisiyla suçun maddi konusuna dair bir husus oldugu, Suça konu çeklerle ilgili olarak, mahkemelerce verilmis ödemeden men karari bulunmasi veya çekle ilgili baska bir ceza sorusturmasi veya ceza davasi bulunmasi nedeniyle banka tarafindan karsiliksizdir islemi yapilmadigi durumlarda, çekin ibraz tarihindeki bankadaki karsiligi arastirilip bu dava ve sorusturmalarin da sonucu beklenerek sanigin hukuki durumunun tayin ve takdir edilmesi gerektigi, Suça konu çeklerle ilgili olarak, ortada herhangi bir mahkemece verilmis ödemeden men karari veya çekle ilgili bir ceza sorusturmasi veya ceza davasi olmadigi durumlarda, banka tarafindan çekteki imzanin kesideci imzasina benzemedigi veya degisik gerekçelerle "karsiliksizdir" islemi yapilmamasi halinde ise; bankaca yapilan bu islemin usule uygun olmasindan söz edilemeyecegi, dolayisiyla bu gibi durumlarda, ibraz tarihinde çekin bankada karsiligi olup olmadigi arastirilarak sanik hakkinda hüküm kurulabileceginden bahisle, sanik hakkinda suça konu çek üzerinde karsiliksizdir islemi yapilmadigindan verilen beraat kararinin hukuka aykiri oldugundan bahisle hükmün bozulmasina, dosyanin yeniden incelenmek üzere ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar verdigi anlasilmistir. 4-) Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 9. Ceza Dairesinin, 12.12.2018 tarihli, 2018/45 E. 2018/5044 K. sayili Karari Kayseri 1. Icra Ceza Mahkemesinin, 14.06.2017 tarihli, 2016/1451 E. 2017/787 K. sayili karariyla; suça konu çekin süresinde bankaya ibrazinda, "...kesideci imzasinin banka kayitlarindaki imzaya benzememesi nedeniyle..." karsiliksizdir islemi yapilmadigi somut olayda, ibraz tarihinde çek hesabinda karsiliginin bulunmamasi gerekçesiyle suçun unsurlari olustugundan sanigin mahkumiyetine karar verdigi, Sanik müdafiinin mahkumiyet kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 9. Ceza Dairesinin 12.12.2018 tarihli kararinda; Suça konu 6950910 seri numarali çeke dair verilen mahkumiyet hükmünün incelenmesinde; çekle ilgili karsiliksizdir islemi yapilmamasi nedeniyle suçun unsurlarinin olusmadigindan bahisle ilk derece mahkemesinin mahkumiyete iliskin hükümlerinin gerekçeli karardan çikartilarak, sanigin 223/2-a maddesi uyarinca beraatine, istinaf basvurusunun düzeltilerek esastan reddine, Suça konu 6950911 seri numarali çeke dair verilen mahkumiyet hükmünün incelenmesinde; gerekçeli karar basliginda suçun adinin "çekle ilgili karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" yerine "karsiliksiz çek düzenleme" seklinde yazilmasinin hukuka aykiri oldugu, Sanik hakkinda 6950911 seri numarali çekle ilgili olarak kurulan mahkumiyet hükmünden sonra, 10/10/2017 tarihli ve 30206 sayili Resmî Gazete’de yayimlanan Anayasa Mahkemesinin 26/07/2017 tarihli ve 2016/191 E. 2017/131 K. sayili karari ile 5941 sayili Kanun'un 5. maddesinin birinci fikrasinin ikinci cümlesinde bulunan "...çekin üzerinde yazili bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren isleyecek 3095 sayili Kanuna göre ticari islerde temerrüt faizi orani üzerinden hesaplanacak faizi ile takip ve yargilama gideri toplamindan...” ibaresinin iptal edilmesiyle birlikte lehe kanun uygulamasi yapilmasi gerektiginden, hükmün düzeltilerek istinaf incelemesinin esastan reddine, iki farkli çek nedeniyle hükmedilen iki ayri güvenlik tedbirinin ayni anda uygulamasinin imkansiz olmasi nedeniyle güvenlik tedbirine dair istinaf basvurusunun ve sair istinaf basvurularinin esastan reddine karar verdigi anlasilmistir. 5-) ... 16. Ceza Dairesinin, 05.12.2018 tarihli, 2018/2678 E. 2018/4555 K. sayili Karari Istanbul 22. Icra Ceza Mahkemesinin, 23.01.2018 tarihli, 2017/451 E. 2018/29 K. sayili karariyla; suça konu çekin çalinti oldugu, bununla ilgili olarak menfi tespit davasinin görülmeye devam ettigi, dosyada alinan bilirkisi raporuna göre, çek hesabi sahibi tüzel kisi yöneticisi olan saniklarin imzalariyla çekteki imzalarin uyusmadigini tespit edildigi, bu nedenle geçerli imzalari olmadigi için suç konusu bir çekten de suçun unsurundan da bahsedilemeyecegi gerekçesiyle atili suçun unsurlari olusmadigindan saniklarin beraatlerine karar verdigi, Müsteki vekilinin beraat kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, ... 16. Ceza Dairesinin 05.12.2018 tarihli kararinda; Suça konu çekle ilgili olarak banka tarafindan 5941 sayili Çek Kanunu 3/1. maddesi anlaminda "karsiliksizdir" islemi yapilmadigi anlasilmakla, saniklarin beraatine dair sonucu itibariyla yerinde olan kararda bir isabetsizlik görülmediginden bahisle istinaf basvurusunun esastan reddine karar verdigi anlasilmistir. 6-) ... 10. Ceza Dairesinin, 22.11.2018 tarihli, 2018/3320 E. 2018/3214 K. sayili Karari Antalya 4. Icra Ceza Mahkemesinin, 21.06.2018 tarihli, 2018/260 E. 2018/756 K. sayili karariyla; suça konu çekin süresinde bankaya ibrazinda, "çekteki imza ile kesideci imzasi tutmadigindan isbu çek isleme alinmamistir" ibaresinin yazili oldugu, ancak sanigin süresinde ibraz edilen çekle ilgili bankadaki çek hesabinda yeterli karsiligi bulundurmamasinin suçun olusmasi için yeterli oldugu gerekçesiyle sanigin mahkumiyetine karar verdigi, O Yer Cumhuriyet savcisinin mahkumiyet kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, ... 10. Ceza Dairesinin ise 22.11.2018 tarihli kararinda; Çekle ilgili olarak "karsiliksizdir" islemi yapilmasinin bu suçun neticesi olmayip objektif cezalandirilabilme sarti oldugu, bu sart gerçeklesmedigi için saniga ceza verilemeyecegi anlasilmakla, sanigin beraatine karar verilmesi gerekirken mahkumiyetine karar verilmesinin hukuka aykiri oldugu, bu hususun durusma yapilmaksizin düzeltilmesine imkan bulundugundan bahisle, istinaf talebinin kabulüyle, ilk derece mahkemesi hükmünün ortadan kaldirilmasina, sanigin beraatine kesin olarak karar verdigi anlasilmistir. D-) KARAR UYUSMAZLIGI HAKKINDA YARGITAY CUMHURIYET BASSAVCILIGININ GÖRÜSÜ VE TALEBI Yargitay Cumhuriyet Bassavciliginin 28.12.2019 tarihli, UG-2019/105205 sayili "Uyusmazligin giderilmesi talebi" konulu yazisinda; 5941 sayili Kanun'un 5. maddesinden bahisle ve madde metninin tekrarlanmasiyla birlikte; "...Madde incelendiginde süresinde ve ibraz tarihinde çek karsiliginin ilgili çek hesabinda bulundurulmamasinin cezalandirildigi, çek arkasina yazilan "karsiliksizdir" serhinin kurucu degil tespit edici mahiyet tasidigi, karsiligi olmayan çeklerde ilgili bankanin bu ibareyi çek arkasina yazmamasinin çek keside edenin sorumlulugunu kaldirmayacagi, ibraz edilen çekte çek kesidecisinin sorumlulugunu ortadan kaldiran veya hiç sorumluluk yüklenmesine imkan tanimayan bir halin (imzanin kesideciye ait olmamasi, çek üzerinde tahrifat yapilmasi gibi) olmasi halinde buna iliskin tespitin de mahkemesince yapilabilecegi, çekin sahte olmasi halinde ise uygulanacak usulün muhatap bankaca bilindigi gözetildiginde, salt çek arkasina bankasinca çek karsiliginin ibraz tarihinde hesapta olmadigini ifade eden "karsiliksizdir" ibaresi çek arkasina bir nedenle yazilmadi denilerek "çekte karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet veren kisinin cezalandirilmasina" dair suçun unsurlarinin olusmadigini söylemek usul ve yasalara aykiridir..." seklindeki degerlendirmeyle, Sonuç olarak; "696 sayili KHK m.92/2. maddesi ile degisik 5235 sayili Kanunun 35/1. madde ve fikrasi uyarinca Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Daireleri Baskanlar Kurulunun 23/10/2019 tarih ve 2019/111 karar numarali kararina istinaden deginilen kararlar arasindaki uyusmazligin giderilmesi" talep edilmistir. E-) KARAR UYUSMAZLIGI ILE ILGILI YASAL DÜZENLEMELER 1-) 5235 sayili "Adlî Yargi Ilk Derece Mahkemeleri Ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kurulus, Görev Ve Yetkileri Hakkinda Kanun"un, 20/11/2017 tarihli ve 696 sayili KHK’nin 92. maddesi Ile Degisik, "Baskanlar Kurulunun Yetkileri" Baslikli 35/3. maddesi "...(3)Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet bassavcisinin, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna basvurma hakki bulunanlarin, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasinda ya da bu mahkeme ile baska bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasinda uyusmazlik bulunmasi hâlinde bu uyusmazligin giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüslerini de ekleyerek Yargitaydan bu konuda bir karar verilmesini istemek, (Degisik fikra: 20/11/2017 – KHK-696/92 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7079/87 md.) (3) numarali bende göre yapilacak istemler, ceza davalarinda Yargitay Cumhuriyet Bassavciligina, hukuk davalarinda ise ilgili hukuk dairesine iletilir. Yargitay Cumhuriyet Bassavciligi uyusmazlik bulunduguna kanaat getirmesi durumunda ilgili ceza dairesinden bir karar verilmesini talep eder. Uyusmazligin giderilmesine iliskin olarak dairece bu fikra uyarinca verilen kararlar kesindir..." hükümlerini içermektedir. 2-) 5941sayili Çek Kanunu'nun Ilgili Hükümleri a-) "Ibraz, ödeme, çekin karsiliksiz oldugunun tespiti ve gecikme cezasi" baslikli 3. maddesi; "(1) Karsiligi bulunan çek, hesabin bulundugu muhatap bankanin herhangi bir subesine ibraz edildiginde hamilin varsa vergi kimlik numarasi saptandiktan sonra ödenir. Ancak çek, hesabin bulundugu subeden baska bir subeye ibraz edildiginde, o subece karsiligi sorulmak suretiyle ödenir. (2) “Karsiliksizdir” islemi, muhatap bankanin hamile kanunen ödemekle yükümlü oldugu miktarin disinda, çek bedelinin karsilanamayan kismiyla sinirli olarak yapilir. (3) Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici disindaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yapragi için; a) Karsiliginin hiç bulunmamasi hâlinde, 1) Çek bedeli bin Türk Lirasi veya üzerinde ise bin Türk Lirasi, 2) Çek bedeli bin Türk Lirasinin altinda ise çek bedelini, b) Karsiliginin kismen bulunmasi hâlinde, 1) Çek bedeli bin Türk Lirasi veya altinda ise, çek bedelini asmamak kosuluyla, kismî karsiligi bin Türk Lirasina tamamlayacak bir miktari, 2) Çek bedeli bin Türk Lirasinin üzerinde ise, çek bedelini asmamak kosuluyla, kismî karsiliga ilave olarak bin Türk Lirasini, ödemekle yükümlüdür. Bu husus, hesap sahibi ile muhatap banka arasinda çek defterinin teslimi sirasinda yapilmis olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözlesmesi hükmündedir. Bu fikradaki miktar, Türkiye Istatistik Kurumu tarafindan yayimlanan fiyat endekslerindeki yillik degismeler göz önünde tutularak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi tarafindan her yil Ocak ayinda belirlenir ve Resmî Gazete’de yayimlanir. (4) Hamilin talepte bulunmasi hâlinde, karsiliksizdir islemi; çekin arka yüzüne tahsil için bankaya ibraz edildigi tarih, hesap durumu, bankanin yükümlülügü çerçevesinde ödedigi miktar ve ibraz eden gerçek kisinin adi ve soyadi yazilmak, bu kisinin tüzel kisi adina bedeli tahsil etmesi hâlinde bu husus belirtilmek ve bu kisi ile birlikte banka yetkilisi tarafindan imzalanmak suretiyle yapilir. Banka tarafindan ödenen miktar düsüldükten sonra karsiliksiz kalan tutar açikça belirtilir. Hamilin imzalamaktan kaçinmasi hâlinde, karsiliksizdir islemi yapilmaz. (5) Muhatap bankanin üçüncü fikraya göre ödemekle yükümlü oldugu tutar dahil, kismî ödemenin hamil tarafindan kabul edilmemesi hâlinde, ikinci fikra hükmüne göre karsiliksizdir islemi yapilir; ibraz tarihi ile ödememe nedeni çekin üzerine yazilir ve çek, üzerine imzasi alinarak hamiline geri verilir; ön ve arka yüzünün fotokopisi banka tarafindan saklanir. Çek hesabinda hiç karsiligin bulunmamasi ve hamilin sadece muhatap bankanin üçüncü fikraya göre ödemekle yükümlü oldugu tutarin ödenmesini talep etmesi hâlinde de bu fikra hükmüne göre islem yapilir. (6) Muhatap bankanin üçüncü fikraya göre ödemekle yükümlü oldugu tutar dahil kismî ödeme hâlinde, çekin ön ve arka yüzünün onayli fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularina veya kambiyo senetleri hakkindaki takip usullerine basvurabilecegi gibi, icra mahkemesine sikâyette bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat araci olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin istemi hâlinde çekin asli bu mercilere gönderilir. (7) Banka; a) Çekin karsiliginin hesapta bulunmasina ragmen hamiline ödenmesinin geciktirilmesi, b) Kanunen ödemekle yükümlü oldugu miktarin hamile ödenmesinin geciktirilmesi, hâllerinde, çek hamiline, her geçen gün için binde üç gecikme cezasi öder. Bu hâllerde 4/12/1984 tarihli ve 3095 sayili Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine Iliskin Kanun hükümleri uygulanmaz. (8) Üzerinde yazili bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karsiliginin Türk Ticaret Kanununun 707 nci maddesi uyarinca kismen veya tamamen ödenmemis olmasi hâlinde, bu çekle ilgili olarak hukukî takip yapilamaz. Ileri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukukî takip yapilabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve karsiliksizdir islemine tabi tutulmasi sarttir. (9) (Ek: 31/1/2012-6273/2 md.) Çekin, üzerinde yazili baski tarihinden itibaren bes yil içinde ibraz edilmemesi hâlinde, muhatap bankanin üçüncü fikraya göre ödemekle yükümlü oldugu tutara iliskin sorumlulugu sona erer. (10) (Ek: 15/7/2016-6728/62 md.) Lehine karekodlu çek düzenlenen lehdar, teslim aldigi çeki Türk Ticaret Kanununun 780 inci maddesinin üçüncü fikrasinda belirtilen sisteme kaydeder. Karekodlu çekin sisteme kaydedildigi tarihten sonra çek düzenleyen tüzel kisinin temsilcilerinde meydana gelen degisiklikler, çek hesabi sahibi tüzel kisinin sorumlulugunu ortadan kaldirmaz.", b-) "Ceza sorumlulugu, çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagi" baslikli 5. maddesinin (1), (2) ve (3). fikralari; "(1) (Degisik: 15/7/2016-6728/63 md.) Üzerinde yazili bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazinda, çekle ilgili olarak “karsiliksizdir” islemi yapilmasina sebebiyet veren kisi hakkinda, hamilin sikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, bin bes yüz güne kadar adli para cezasina hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezasi; çek bedelinin karsiliksiz kalan miktari, (…) az olamaz. Mahkeme ayrica, çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagina; bu yasagin bulunmasi hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabi açma yasaginin devamina hükmeder. Yargilama sirasinda da resen mahkeme tarafindan koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagina karar verilir. Çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagi, çek hesabi sahibi gerçek veya tüzel kisi, bu tüzel kisi adina çek keside edenler ve karsiliksiz çekin bir sermaye sirketi adina düzenlenmesi durumunda ayrica yönetim organi ile ticaret siciline tescil edilen sirket yetkilileri hakkinda uygulanir. Koruma tedbiri olarak verilen çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagi kararlarina karsi yapilan itirazlar bakimindan 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayili Icra ve Iflas Kanununun 353 üncü maddesinin birinci fikrasi hükmü uygulanir. Bu suçtan dolayi açilan davalar icra mahkemesinde görülür ve Icra ve Iflas Kanununun 347, 349, 350, 351, 352 ve 353 üncü maddelerinde düzenlenen yargilama usulüne iliskin hükümler uygulanir. Bu davalar çekin tahsil için bankaya ibraz edildigi veya çek hesabinin açildigi banka subesinin bulundugu yer ya da hesap sahibinin yahut sikâyetçinin yerlesim yeri mahkemesinde görülür. (2) (Mülga: 31/1/2012-6273/3 md.; Yeniden düzenleme: 15/7/2016-6728/63 md.) Birinci fikra hükmüne göre çek karsiligini ilgili banka hesabinda bulundurmakla yükümlü olan kisi, çek hesabi sahibidir. Çek hesabi sahibinin tüzel kisi olmasi hâlinde, bu tüzel kisinin mali islerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organinin üyesi, böyle bir belirleme yapilmamissa yönetim organini olusturan gerçek kisi veya kisiler, çek karsiligini ilgili banka hesabinda bulundurmakla yükümlüdür. Birinci fikra uyarinca hakkinda çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagi karari verilenler, yasakliliklari süresince sermaye sirketlerinin yönetim organlarinda görev alamazlar. Ancak, hakkinda yasaklama karari verilenlerin mevcut organ üyelikleri görev sürelerinin sonuna kadar devam eder. (3) Çek hesabi sahibi gerçek kisi, kendisi adina çek düzenlemek üzere bir baskasini temsilci veya vekil olarak tayin edemez. Gerçek kisinin temsilcisi veya vekili olarak çek düzenlenmesi hâlinde, bu çekten dolayi hukukî ve cezai sorumluluk çek hesabi sahibine aittir...", c-) "Diger ceza hükümleri " baslikli 7. maddesinin ilgili hükümleri; "...(4) Kismen veya tamamen karsiligi bulunmayan çekle ilgili olarak, talebe ragmen, karsiliksizdir islemi yapmayan banka görevlisi, sikâyet üzerine bir yila kadar hapis cezasi ile cezalandirilir. (5) Karsiligi tahsil edilmek üzere bankaya ibraz edilen çekin karsiliginin hesapta mevcut olmasina ragmen, hamile ödemede bulunmayan ya da bankanin kanunen ödemekle yükümlü oldugu miktari hamile ödemeyen banka görevlisi, sikâyet üzerine bir yila kadar hapis cezasi ile cezalandirilir...", 3-) 5237 sayili Türk Ceza Kanunu'nun Ilgili Hükümleri a-) "Suçta ve cezada kanunîlik ilkesi" baslikli 2. maddesi "(1) Kanunun açikça suç saymadigi bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazili cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden baska bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz. (2) Idarenin düzenleyici islemleriyle suç ve ceza konulamaz. (3) Kanunlarin suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasinda kiyas yapilamaz. Suç ve ceza içeren hükümler, kiyasa yol açacak biçimde genis yorumlanamaz.", b-) "Özel kanunlarla iliski" baslikli 5. maddesi; "(1) Bu Kanunun genel hükümleri, özel ceza kanunlari ve ceza içeren kanunlardaki suçlar hakkinda da uygulanir.", 4-) 6102 sayili Türk Ticaret Kanunu'nun Ilgili Hükümleri a-) "Unsurlar" baslikli 780 maddesi; "(1) Çek; a) Senet metninde “çek” kelimesini ve eger senet Türkçe’den baska bir dille yazilmis ise o dilde “çek” karsiligi olarak kullanilan kelimeyi, b) Kayitsiz ve sartsiz belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi, c) Ödeyecek kisinin, “muhatabin” ticaret unvanini, d) Ödeme yerini, e) Düzenlenme tarihini ve yerini, f) Düzenleyenin imzasini, g) (Ek: 15/7/2016-6728/70 md.) Banka tarafindan verilen seri numarasini, h) (Ek: 15/7/2016-6728/70 md.) Karekodu, ...içerir", b-) "Unsurlarin bulunmamasi" baslikli 781. maddesi; "(1) 780 inci maddede gösterilen unsurlardan birini içermeyen bir senet, ikinci, üçüncü ve dördüncü fikralarda yazili hâller disinda çek sayilmaz. (2) Çekte açiklik yoksa, muhatabin ticaret unvani yaninda gösterilen yer ödeme yeri sayilir. Muhatabin ticaret unvani yaninda birden fazla yer gösterildigi takdirde, çek, ilk gösterilen yerde ödenir. Böyle bir açiklik ve baska bir kayit da yoksa, çek muhatabin merkezinin bulundugu yerde ödenir. (3) Düzenlenme yeri gösterilmemis olan çek, düzenleyenin adi yaninda yazili olan yerde düzenlenmis sayilir. (4) (Ek : 15/7/2016-6728/71 md.) Yabanci banka tarafindan bastirilan çeklerde, 780 inci maddenin birinci fikrasinin (g) bendinde belirtilen banka tarafindan verilen seri numarasi ve/veya (h) bendinde belirtilen karekodun bulunmamasi senedin çek olarak geçerliligini etkilemez.", c-) "Muacceliyet" baslikli 795. maddesi; "(1) Çek görüldügünde ödenir. Buna aykiri herhangi bir kayit yazilmamis hükmündedir. (2) Düzenlenme günü olarak gösterilen günden önce ödenmek için ibraz olunan çek, ibraz günü ödenir.", d-) "Çekten cayma" baslikli 799. maddesi; "(1) Çekten cayma ancak ibraz süresi geçtikten sonra hüküm ifade eder. (2) Çekten cayilmamissa, muhatap, ibraz süresinin geçmesinden sonra da çeki ödeyebilir.", e-) "Özel hâller" baslikli 800. maddesi; "(1) Çekin tedavüle çikarilmasindan sonra, düzenleyenin ölümü, medenî haklarini kullanma ehliyetini kaybetmesi veya iflasi çekin geçerliligini etkilemez.", f-) "Cirolarin incelenmesi" baslikli 801. maddesi; "(1) Cirosu kabil bir çeki ödeyecek muhatap, cirolar arasinda düzenli bir teselsülün var olup olmadigini incelemekle yükümlü ise de cirantalarin imzalarinin geçerliligini arastirmak zorunda degildir.", g-) "Sahte veya tahrif edilmis çek" baslikli 812. maddesi; "(1) Sahte veya tahrif edilmis bir çeki ödemis olmasindan dogan zarar muhataba ait olur; megerki, senette düzenleyen olarak gösterilen kisiye, kendisine verilen çek defterini iyi saklamamis olmasi gibi bir kusurun yüklenmesi mümkün olsun.", h-) "Uygulanacak hükümler" baslikli 818. maddesi; "(1) Poliçeye ait asagidaki hükümler çek hakkinda da uygulanir: ...s) Iptal hakkindaki 757 ilâ 763 üncü maddelerle 764 üncü maddenin birinci fikrasi...", i-) "Iptal" ana basligi altindaki "Önleyici önlemler" alt baslikli 757. madddesi; "(1) Iradesi disinda poliçe elinden çikan kisi, ödeme veya hamilin yerlesim yerindeki asliye ticaret mahkemesinden, muhatabin poliçeyi ödemekten menedilmesini isteyebilir. (2) Mahkeme, ödemeyi meneden kararinda muhataba, vadenin gelmesi üzerine poliçe bedelini tevdi etmeye izin verir ve tevdi yerini gösterir.", i-) "Poliçeyi eline geçiren kisinin bilinmesi" baslikli 758. maddesi; "(1) Poliçeyi eline geçiren kisi bilindigi takdirde, mahkeme, dilekçe sahibine iade davasi açmasi için uygun bir süre verir. (2) Dilekçe sahibi verilen süre içinde davayi açmazsa, mahkeme, muhatap hakkindaki ödeme yasagini kaldirir.", j-) "Poliçeyi eline geçirenin bilinmemesi" ana basligi altindaki "dilekçe sahibinin yükümlülükleri" baslikli 759. maddesi; "(1) Poliçeyi eline geçiren kisi bilinmiyorsa, poliçenin iptaline karar verilmesi istenebilir. (2) Iptal isteminde bulunan kisi, poliçe elinde iken ziyaa ugradigini inandirici bir sekilde gösteren delilleri mahkemeye saglamak ve senedin bir suretini ibraz etmek veya senedin esas içerigi hakkinda bilgi vermekle yükümlüdür.", k-) "Ihtar" ana basligi altindaki "Içerigi" baslikli 760. maddesi; "(1) Mahkeme, dilekçe sahibinin, poliçe elinde iken ziyaa ugradigina dair verdigi açiklamalari inandirici bulursa, verilecek ilanla, poliçeyi eline geçireni, poliçeyi belirli bir süre içinde getirmeye davet ve aksi takdirde poliçenin iptaline karar verecegini ihtar eder.", l-) "Süreler" baslikli 761. maddesi; "(1) Poliçeyi getirme süresi en az üç ay ve en çok bir yildir. (2) Vadesi gelmis poliçelerde zamanasimi, üç ayin geçmesinden önce gerçeklesirse, mahkeme üç aylik süre ile bagli degildir. (3) Süre, vadesi gelen poliçeler hakkinda birinci ilan gününden, vadesi gelmeyen poliçeler hakkinda vadenin gelmesinden itibaren isler.", m-) "Ilan" baslikli 762. maddesi; "(1) Poliçenin getirilmesine iliskin ilan, 35 inci maddede yazili gazete ile üç defa yapilir. (2) Özellik gösteren olaylarda, mahkeme, uygun görecegi daha baska ilan önlemlerine de basvurabilir.", n-) "Iade davasi" baslikli 763. maddesi; "(1) Elden çikan poliçe mahkemeye sunulursa, mahkeme, iade davasi açmasi için dilekçe sahibine uygun bir süre verir. Dilekçe sahibi bu süre içinde dava açmazsa, mahkeme, poliçeyi, sunmus olana geri verir ve muhatap hakkindaki ödeme yasagini kaldirir.", o-) "Iptal karari" baslikli 764. maddesi; "(1) Elden çikan poliçe, verilen süre içinde mahkemeye sunulmazsa, iptaline karar verilir...", 5-) 20.01.2010 tarihli Resmi Gazetede Yayimlanarak Yürürlüge Giren "Çek Defterlerinin Baski Sekline ve Bankalarin Hamile Ödemekle Yükümlü Oldugu Miktarin Belirlenmesine Iliskin Teblig"in "Çek defterlerinin baski sekli" Baslikli 3. maddesi; "(1) Çek defterleri bankalarca tacir olan ve tacir olmayan kisilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler açikça ayirt edilebilecek sekilde asagida belirtilen esaslara göre bastirilir. ...c) (Degisik:RG-19/11/2016-29893) Çek defterlerinin her yapragina, çek hesap numarasi, çek hesabinin bulundugu banka subesinin adi, çek hesabi sahibi gerçek kisinin adi ve soyadi, çek hesabi sahibi tüzel kisinin adi, çek hesabi sahibi gerçek kisinin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasi veya tüzel kisinin vergi kimlik numarasi, çekin basildigi tarih, tüzel kisilerde varsa Merkezi Sicil Kayit Sistemi (MERSIS) numarasi, tüzel kisi adina çek düzenleyen kisinin adi ve soyadi ile çek hesabi sahibi ile düzenleyenin farkli kisiler olmasi halinde ayrica düzenleyenin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasinin yazilmasina ve imzaya imkan verecek ibareler konulur. ç) (Ek:RG-3/3/2012-28222) Çek yapraginda çekin basildigi tarih, ay ibaresi yaziyla olacak biçimde gün, ay, yil seklinde yer alir...", Seklinde düzenlemeler içermektedir. F-) INCELEME, DEGERLENDIRME VE GEREKÇE 1-) Çözümü Gereken Uyusmazlik Konusunun Kapsami ve Sinirlandirilmasi Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Daireleri Baskanlar Kurulunun 23.10.2019 tarihli ve 2019/111 sayili kararinda; Kanuni ibraz süresinde ibraz edilen çekler hakkinda, muhatap bankalar tarafindan; "mahkemece verilen ödemeden men ve benzeri tedbir kararlari oldugu", "savcilik tarafindan hesaba bloke konuldugu veya çek bedelinin ödenmesinin yasaklandigi" veya "kesidecinin imzasinin banka kayitlarinda mevcut imza ile uyusmadigi", "çek üzerindeki imzanin müsterinin imzasina benzemedigi veya çek üzerindeki imzanin belirsiz oldugu" gibi gerekçelerle "karsiliksizdir islemi yapilamadi" seklinde serhler yazildigi, Bazi Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerince; süresinde ibrazinda ilgili banka tarafindan "karsiliksizdir" islemi yapilmayan çeklerle ilgili açilan ceza davalarinda, 5941 sayili Kanun'un 3. maddesi geregi "karsiliksizdir" islemi yapilmasinin, adi geçen Kanun'un 5/1. maddesinde düzenlenen "suçun maddi unsuru" veya "objektif cezalandirabilme sarti" oldugundan bahisle beraat kararlari verildigi, bazi Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerince ise; sanigin çekin karsiligini ibraz tarihinde çek hesabinda tam olarak bulundurmamak yönündeki eyleminin suçun olusmasi açisindan basli basina yeterli olacagindan bahisle "karsiliksizdir" islemi yapilmasa da sanigin cezalandirilabilecegine dair kararlar verildigi anlasilmakla, degisik gerekçelerle "karsiliksizdir" islemi yapilmamasi halinde saniklarin cezalandirilip cezalandirilmayacaklari yönünde ortaya çikan uyusmazligin Yargitay Ilgili Ceza Dairesince çözülmesine karar verildigi görülmüstür. Çözümü gereken somut uyusmazligin konusu; - Çekin kanuni süresinde bankaya ibrazinda, muhatap banka tarafindan çek üzerinde yapilacak incelemenin siniri, çek hesabinda yeterli karsilik bulunmuyorsa, yetkili hamilin talebi üzerine muhatap banka tarafindan "karsiliksizdir" islemi yapilmasinin zorunlu olup olmadigi ile - Ibraz tarihinde karsiligi olmayan bir çekle ilgili olarak, muhatap banka tarafindan degisik gerekçelerle "karsiliksizdir" islemi yapilmamissa, çek hesabinda karsiligi bulundurmakla yükümlü gerçek kisinin cezalandirilmasinin mümkün olup olmadigidir. Çekin kanuni unsurlari, süresinde ibrazinda muhatap banka tarafindan yapilmasi gerekenler ve karsiliksizdir isleminin yapilmasina dair usuller, gerek 5941 sayili Çek Kanunu'nda gerekse 6102 sayili TTK'nin çekle ilgili hükümlerinde düzenlenmistir. Banka tarafindan süresinde ibraz edilen çek hakkinda, cezai anlamda hüküm ve sonuçlar doguran "karsiliksizdir" isleminin yapilmasi usulleri ve uyusmazlik konusu, yukaridaki mevzuat hükümleri, doktrin ve degisik somut olaylar ekseninde inceleme ve degerlendirmelerle çözülmeye çalisilacaktir. Hemen belirtmek gerekir ki; özel hukuk alaninda hüküm ve sonuçlar doguran çekin karsiliginin veya banka tarafindan ödenmekle yükümlü olunan miktarin ödenmemesi uyusmazlik kapsami disindadir. Ancak uyusmazligin çözümü için bu hususta da bir takim tespit ve hatirlatmalar da yeri geldikçe yapilacaktir. 2-) Inceleme ve Degerlendirme a-) Çek mevzuati çerçevesinde "karsiliksizdir islemine sebebiyet verme" suçunun unsurlari Dairemizin 05.11.2018 tarihli, 2018/6510 E. 2018/11325 K. sayili kararinda da belirtildigi üzere; 5941 sayili Çek Kanunu'nun 5/(1). maddesinde düzenlenen "çekle ilgili olarak karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçunun maddi unsurlari; 1. Suça konu çekin, 6102 sayili TTK'de öngörülen zorunlu unsurlari tasimasi, 2. Çekin yetkili hamil tarafindan, kanuni ibraz süresi içinde muhatap bankaya ibraz edilmis olmasi, 3. Kanunda yazili usule uygun sekilde ibraz edilen çek üzerinde banka tarafindan "karsiliksizdir" isleminin yapilmasina fail tarafindan sebebiyet verilmis olmasidir. Yukarida sayilan unsurlardan ilk ikisi, suçun islendigi andan önce var olmasi gerekli birer "ön sart" mahiyetindedir. Ancak bu ön sartlar fiilin tipe uygunlugunu saglayan ve olmazsa olmaz birer unsur olarak kabul edilmektedir. Üçüncü unsurun ise; - Sadece banka tarafindan yapilacak bir islem oldugunu, failin hareketleriyle dogrudan baglantisi olmadigini, bu nedenle "objektif cezalandirilabilme sarti" olarak yorumlanmasi gerektigini, dolayisiyla bu hususun suçun islenmesi için gerekli bir unsur olmadigini, failin bu unsur olmasa da cezalandirilabilecegini düsünenler oldugu gibi, - Bu unsurun suçun islenmesi için gerekli olmadigini fakat sadece failin cezalandirilmasi için gerekli oldugunu düsünenler, - Yine çek üzerinde "karsiliksizdir" islemi yapilmasi unsurunu, suçun maddi unsuru olarak görenler ve bu husus olmazsa suçun da olmayacagini düsünenler de bulunmaktadir. Hemen belirtmek gerekir ki; suçun maddi unsuru, "karsiliksizdir" islemi yapilmasi degil, failin davranislariyla bu islemin yapilmasina fail tarafindan sebebiyet verilmesidir. Suçun manevi unsuru; kanuni ibraz süresi içinde çekin karsiliginin bankada olmadigini bilmek ve karsiligi bankada bulundurmamak yönündeki kasttir. Suçun islendigi an; kanunî ibraz süresinde ibraz edilmesi sartiyla çekle ilgili olarak "karsiliksizdir" isleminin yapildigi andir. Suçun faili; “karsiliksizdir” islemi yapilmasina sebebiyet veren, dolayisiyla çekin bankadaki hesabinda karsiligini bulundurmakla yükümlü olan kisidir. 5941 sayili Çek Kanunu'un 5/2. maddesinde açikça yazili oldugu üzere; "karsiliksizdir" islemi yapilmasina sebebiyet veren, dolayisiyla çek karsiligini banka hesabinda bulundurmakla yükümlü olan kisi (suçun faili), çek hesabi sahibi gerçek kisidir. Çek hesabinin sahibi tüzel kisi ise; bu durumda çekin karsiligini banka hesabinda bulundurmakla yükümlü kisi (suçun faili), tüzel kisinin mali islerini yürütmekle görevlendirilen gerçek kisi yönetim kurulu üyesi, sayet böyle bir görevlendirme yapilmamissa bu sefer de yönetim organini olusturan tüm gerçek kisi veya kisiler olacaktir. Tüzel kisi adina çek düzenleme yetkisi bulunan kisi/ler ile düzenlenen çekin karsiligini bankada bulundurmakla görevlendirilen kisi/ler farkli kisiler olabilir. b-) Muhatap banka tarafindan "karsiliksizdir" isleminin yapilmasi usulü ve çekin ibrazinda bankaca yapilmasi gereken incelemenin siniri Muhatap banka tarafindan, 6102 sayili TTK'de yazili zorunlu unsurlari ihtiva eden ve süresinde bankaya ibraz edilen bir çek hakkinda yapilacak "karsiliksizdir" islemi, 5941 sayili Kanun'un 3. maddesinde yazili usule göre yapilacaktir. Karsiliksizdir islemi, 5941 sayili Kanunun 5/(1). maddesindeki suçun üzerine bina edilecegi temel bir islemdir. Karsiligi bulunan bir çekin bedeli, muhatap banka tarafindan yetkili hamile ödenmek zorundadir. Süresinde ibraz edilen bir çekin karsiliginin hiç bulunmamasi veya kismen bulunmasi halinde ise; muhatap banka, çek bedelinin karsilanamayan kismiyla sinirli olarak 5941 sayili Kanun'un 3. maddesi çerçevesinde "karsiliksizdir" islemi yapmak zorundadir. Muhatap banka, süresinde ibraz edilen her çek yapragi için yetkili hamile, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi tarafindan her yil Ocak ayinda belirlenen tarifede yazili ödemekle yükümlü olunan miktari öder. 12 Ocak 2019 tarihli Resmi Gazetede yayimlanan ve 28 Ocak 2019 tarihinde yürürlüge girecek olan teblige göre, 2019 yili için banka tarafindan hamile ödenmek zorunda olan miktar; 2.030 TL'dir. Karsiliksizdir islemi, muhatap banka tarafindan çekin arkasina basilacak bir serh veya kaseden ibaret degildir. 5941 sayili Kanun'un 3. maddesine göre, hamilin talepte bulunmasi hâlinde, "karsiliksizdir" islemi, çekin arka yüzüne; - çekin tahsil için bankaya ibraz edildigi tarih, - ibraz tarihindeki çek hesabi durumu, - bankanin yükümlülügü çerçevesinde hamile ödedigi miktar, - ibraz eden gerçek kisinin adi ve soyadi, - banka tarafindan ödenen miktar düsüldükten sonra karsiliksiz kalan tutar, - hamilin bir tüzel kisi adina bedeli tahsil etmesi hâlinde; bu husus da ayrica belirtilerek ve bu kisi ile birlikte banka yetkilisi tarafindan imzalanarak tamamlanir. Hamilin çeki imzalamaktan kaçinmasi hâlinde, "karsiliksizdir" islemi yapilmaz. Dolayisiyla karsiliksizdir islemi, muhatap bankanin tek basina yapabilecegi ve sonuçlandiracagi bir islem degildir. Islemin muhakkak yetkili hamil ve banka görevlisi tarafindan çekin arkasi birlikte imzalanarak yapilmasi gerekecektir. Keza 5941 sayili Kanun'un 3. maddesinin gerekçesinde de bu durum maddenin lafziyla uygun sekilde açikça dile getirilmistir. TTK'nin 801. maddesinde; muhatap bankanin hamil tarafindan ibraz edilen ve üzerinde ciro silsilesi olan bir çek hakkinda arastirma yapma yükümlülügü; "...çek üzerinde bir ciro silsilesi varsa bunun düzenli olup olmadiginin banka tarafindan kontrol edilmesi zorunlulugu..." seklinde sadece ciro silsilesinin düzenli olup olmadigiyla sinirli olmak üzere düzenlenmistir. Muhatap banka, cirantalarin imzalarinin geçerliligini arastirmak zorunda degildir. Sayet ortada sahte veya tahrif edilmis oldugundan süphelenilen bir çek varsa, kendisine çek defteri verilen kesideciye, çek defterini iyi saklamamis olmasi gibi bir kusur atfedilemiyorsa, TTK'nin 812. maddesi geregi, süpheli çekin ödenmis olmasindan dogan zararin muhatap bankaya ait olacagi hüküm altina alinmistir. TTK'nin 812. maddesinde "sahte veya tahrif edilmis çek" kavrami çekin düzenleyen disinda bir kisi tarafindan imzalanmasi durumuyla ayni degildir. "Sahte çek", banka tarafindan bastirilarak çek hesabi sahibine verilmeyen çek anlamina gelmekte iken "tahrif edilmis çek" kavrami ise çek üzerinde elle doldurulan kisimlarda çeki düzenleyenin rizasi disinda yapilan degisiklikleri ifade etmektedir. Bir çekin banka tarafindan bastirildiginda üzerinde nelerin olmasi gerektigine dair çek defterlerinin baski sekline dair tebligde temel kurallar, 20.01.2010 tarihli Resmi Gazete'de yayimlanarak yürürlüge giren tebligde belirlenmistir. Bu gibi durumlarda bankalarca zaten çekin zorunlu unsurlari ihtiva etmemesi nedeniyle "karsiliksizdir" islemi yapilmasindan veya suçtan söz edilemeyecektir. Kanuna göre böyle bir (sahte) çekin karsiliginin ödenmesi halinde muhatap banka sorumluluga katlanacak, ödedigi çek bedelini özel hukuk hükümlerine göre çek hesabi sahibinden isteyemeyecektir. Çekin tedavüle çikarilmasindan sonra, düzenleyenin ölümü, medenî haklarini kullanma ehliyetini kaybetmesi veya iflasi, TTK'nin 800. maddesine göre çekin geçerliligini etkilemez. Muhatap bankanin, hamilin ibraz ettigi ve kismen veya tamamen karsiligi bulunmayan çek üzerinde karsiliksizdir islemini yapmamasi halinde, bu islemi yapmayan banka görevlisinin, sikayet üzerine, 5941 sayili Kanun'un 7/(4). maddesi geregince bir yila kadar hapis cezasiyla cezalandirilacagi hüküm altina alinmistir. 5941 sayili Kanun'un 7/(5). maddesinde; karsiligi tahsil edilmek üzere bankaya ibraz edilen çekin karsiliginin hesapta mevcut olmasina ragmen, hamile ödemede bulunmayan ya da bankanin kanunen ödemekle yükümlü oldugu miktari hamile ödemeyen banka görevlisinin, sikâyet üzerine, bir yila kadar hapis cezasi ile cezalandirilacagi da açikça düzenlenmistir. 5941 sayili Kanun'un 3/(7). maddesinde ise; çek karsiliginin bankada bulunmasina ragmen hamile ödemesinin geciktirilmesi veya kanunen ödemekle yükümlü olunan miktarin ödenmesinin geciktirilmesi hallerinde ilgili bankanin her geçen gün için hamile binde üç miktarinda gecikme faizi ödeyecegi de yazilidir. Çekin TTK'de yazili zorunlu unsurlari tasiyip tasimadiginin, süresinde ibraz edilip edilmediginin ve çek hesabinda karsiligini bulundurmakla yükümlü olan failin "karsiliksizdir" islemine sebebiyet verip vermediginin tespiti, yetkili hamilin sikayeti üzerine "karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçundan açilacak ceza davasini görecek mahkemece yapilacaktir. Henüz çekin kanuni süresi içinde bankaya ibraz edilmesinden önce, kesideci tarafindan kaybedilmesi, çaldirilmasi veya irade disi bir sekilde dolduruldugunun iddia edilmesi halinde ise; ilgili bankaya ve kolluk makamlarina çekin riza disi ellerinden çiktiginin, kayboldugunun veya çalindiginin, biliniyorsa faillerinin bildirilmesi, kural olarak bir ödeme araci olarak kullanilan çekin kötü niyetli kullanimina engel olunmasi bakimindan elzemdir. Basiretli bir çek hesabi sahibinden de bu davranislar beklenir. Çek defterinin veya keside edilmis bir çekin kesideci elinden iradesi disinda çikmasi durumunda ise; TTK hükümleri çerçevesinde çekin iptali veya çekten cayma gibi yollara basvurulabilecegi de TTK'de düzenlenmistir. Muhatap bankanin, kendisine ibraz edilen çeki düzenleyenin imzasi üzerinde sadece islak bir imza olup olmadigina dair bir inceleme yapabilecegi, bunun disinda "çek üzerindeki imzanin kesideciye ait olmadigi" , "çek üzerindeki imzanin belirsiz oldugu" vb. gerekçelerle, karsiligi olan bir çeki ödemekten veya karsiligi olmayan çek hakkinda "karsiliksizdir" islemi yapma zorunlulugundan imtina edemeyecegi degerlendirilmektedir. Keza 5941 sayili Kanun'un sistematiginde; muhatap bankanin, süresinde ibraz edilen geçerli bir çek karsisinda, hesapta bulunan çek karsiligini ödemesi yada alacakli yetkili hamilin talebi üzerine "karsiliksizdir" islemi yaparak zorunlu miktari ödemesi gerektigi düzenlenmistir. Ayni Kanunun 5/(1). maddesinde yazili suçun yaptirimi dahi "karsiliksizdir" islemi neticesinde karsiliksiz kalan miktardan az olmamak üzere belirlenecektir. Çek hesabi sahibinin elinden rizasi disinda çiktigi henüz bankaya bildirilmemisken ve sahte olarak düzenlenmemis olan bir çekin süresinde, çek üzerinden yetkili hamil oldugu anlasilan kisi tarafindan bankaya ibrazi halinde; banka çalisani tarafindan "çek üzerindeki imzanin, kesidecinin imzasina benzetilemedigi" gerekçesiyle "karsiliksizdir" islemi yapilamadiginin yazilmasi, 6102 sayili TTK ve 5941 sayili Çek Kanunu hükümlerine aykirilik olusturmaktadir. Hal böyleyken, alacakli yetkili hamilin talebine ragmen, "kesideci imzasinin tutmamasi" veya benzeri sekilde mesru olmayan ve yasal dayanaktan yoksun nedenlerle "karsiliksizdir" isleminin yapilmadigi durumlarda, kesidecinin bu hususta çekin geçerliligine veya imzaya dair bir itirazinin bulunmamasi yada imzanin kesideciye ait çikmasi gibi hallerde banka görevlisinin cezai sorumluluguna gidilecegi de açiktir. Muhatap bankanin, ibraz edilen çek hakkinda kanunen veya yargi organlarinca alinan bir tedbir karari geregi çek bedelinin ödenmemesi yönünde bir islem yapma zorunlulugunun bulundugu durumlarda ise; Banka tarafindan bastirilan ve çek hesabi sahibine teslim edilen çeklerin, kaybolmasi, çalinmasi veya sahibinin elinden cebir, tehdit gibi yollarla iradesi sakatlanmak suretiyle rizasi disinda düzenlenerek çikmasi mümkün olabilir. Ancak bu durumlarda çek sahibinin suç nedeniyle yasadigi magduriyetten kurtulur kurtulmaz adli mercilere ve çek hesabinin bulundugu bankaya yasadiklarini bildirerek yeni bir magduriyeti engellemek istemesi beklenir. Bu gibi durumlarda, çek sahibi yasadigi magduriyeti yargi organlarina tüm delilleriyle birlikte anlatarak rizasi disinda elinden çikan çeklerin geçerlilik arz etmemesini, en azindan bankaya ibrazinda ödenmemesini istemelidir. Yargi organlari bu gibi durumlarda tedbir karari benzeri kararlarla sahibinin elinden rizasi disinda çikan çeklerin "ödenmemesi" veya çek hesabindaki karsiligina durumun asli aydinlatilana veya suç kovusturmasi sonuçlanana kadar teminat olarak "çek hesabina bloke" konulmasi yönünde kararlar verebilir. Ancak bu durumda dahi yargi organlari, 5941 sayili Çek Kanunu'na açikça aykiri olacak sekilde çek üzerinde "karsiliksizdir" islemi yapilmamasi yönünde kararlar veremez. Verilecek tedbir kararlarin da her durumda mevzuata uygun olmasi beklenir. Kanun hükmü veya mahkemeden verilen tedbir karari gibi hallerde de bankalarin 5941 sayili Kanun'un 3/4. ve 7/4. maddeleri geregi "karsiliksizdir" islemini yapmasi zorunludur. Bu nedenle, sahibinin elinden rizasi disinda çiktigi anlasilan çeklerle ilgili olarak muhatap banka tarafindan 5941 sayili Kanunda sayilan sartlar varsa "karsiliksizdir" islemi yapilmasina bir engel bulunmamakla birlikte, bankalar ibraz aninda yeterli karsiligi olmayan çekin bedelinin veya ödemekle yükümlü olacaklari bedelin, kanun hükmü veya mahkeme kararina istinaden ödenemedigini çek üzerine serh düsebilir, mesru sayilacak nedenle ödeme yapilmadigini çekin üzerine yazabilirler. Bu durumda yetkili hamilin banka görevlisi hakkinda 5941 sayili Kanun'un 7/5. maddesi geregi cezai sorusturma baslatmasi için sikayet hakki vardir. Ancak hemen belirtmek gerekir ki; bankanin çekin ibraz tarihindeki kismi karsiligini ödememesi veya çek üzerinde "karsiliksizdir" islemi yapmasiyla çek yapragi basina ödemekle yükümlü oldugu miktari hamile ödememesi halinde, banka görevlileri hakkinda 5941 sayili Kanun'un 7/5. maddesi geregi baslatilacak yargilama süreci, çekin bedelinin bankaca ödenmemesi gerekçeleri üzerinde yapilacak arastirmanin ve verilecek yargi kararinin sonuçlanmasini bekleyecektir. Netice itibariyle banka görevlileri, ödemekle yükümlü olduklari miktari mesru nedenlerle ödememislerse haklarinda hukuka uygunluk nedenleri uygulanarak cezai sorumluluklarina gidilemeyecektir. Ancak muhatap banka görevlileri hakkinda çekin ibrazinda karsiliksizdir islemi yapmamalari halinde, hamilin sikayeti üzerine açilacak kamu davasinda böyle bir kurtulus karinesi veya hukuka uygunluk sebebi dinlenmesine imkan yoktur. Sonuç olarak, çekin süresinde yetkili hamil tarafindan muhatap bankaya ibrazinda; a-) Objektif olarak mesru görülebilecek gerekçelerle, örnegin "kanun hükmüne veya bir yargi kararina" dayanilarak "karsiliksizdir" islemi yapilmadigi durumlarla, b-) Muhatap bankanin mesru gördügü (subjektif) gerekçelerle, örnegin "çekteki imzanin banka kayitlarindaki kesideci imzasiyla uyusmadigi, belirsiz oldugu" gibi kanuna ve bir yargi kararina dayanmayan gerekçelerle "karsiliksizdir" islemi yapilmadigi durumlarin, 5941 sayili Kanun'un 3. maddesi kapsaminda sartlari olusmasi halinde "karsiliksizdir" islemi yapilmasini engelleyici gerekçeler olmadigi degerlendirilmistir. c-) "Karsiliksizdir" isleminin hukuki niteligi, objektif cezalandirilabilme sarti kavrami, suçun unsurundan farklari ve mahkemece verilecek hüküm Suç (genel) teorisinde, muhakkak her suçun unsurlari bulunmak zorundadir. Ancak bazi suçlarda, suçun unsuru olarak adlandirilamayan, suça konu eylemin gerçeklesmesiyle illiyet bagi bulunan fakat dogrudan suçun failinin davranislariyla ilgisi olmayan, failin cezalandirilabilmesi için meydana gelmesi zorunlu olan bir takim sartlar bulunmaktadir. Objektif cezalandirilabilme sartlari, suçun haksizlik ve hukuka aykirilik gibi unsurlari disinda kalan, dolayisiyla tüm unsurlari tamamlansa dahi failin cezalandirilmasi için gerçeklesmesi zorunlu olan sartlardir. Objektif cezalandirilabilme sartlarinin muhakeme sartlari, sahsi cezasizlik sebepleri ile cezayi kaldiran sahsi sebeplerden ayri bir kavram oldugu unutulmamalidir. Objektif cezalandirilabilme sartlari, suçun islenmesi sirasinda var olan veya suçun islenmesiyle gerçeklesen, cezalandirmayi sagladigi için "olumlu" nitelik gösteren olgulardir. Objektif cezalandirilabilme sartlari faile degil, fiile iliskin sartlardir ve failin cezalandirilmasi için bu sarti bilip bilmedigine bakilmaz. (ÖZBEK, Veli Özer - DOGAN, Koray - BACAKSIZ, Pinar - TEPE, Ilker, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8. Baski, Seçkin Yayincilik, Ankara, 2017, s.423-426) Kisinin isledigi fiilden dolayi cezalandirilabilmesi için varligi gerekli olan sarta "objektif cezalandirilabilme sarti", kisinin isledigi fiilden cezalandirilmamasini gerektiren durumlara ise "sahsi cezasizlik sebebi" veya "cezayi ortadan kaldiran sahsi sebepler" denilmektedir. Objektif cezalandirilabilme sartlari, kendi içerisinde cezalandirma için "kurucu etkisi olan" ve "cezayi artirici etkisi olan" sartlar olmak üzere ikiye ayrilabilir. Örnegin somut tehlike suçlarinda failin cezalandirilabilmesi için somut tehlikenin gerçeklesmesi ceza verilmesi bakimindan kurucu etkiye sahiptir. Sonuç itibariyla objektif cezalandirilabilme sartlarinin kovusturma sartlarindan ayrilmasi önem arz etmektedir. (KOCA, Mahmut - ÜZÜLMEZ, Ilhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 10. Baski, Seçkin Yayincilik, Ankara, 2017, s. 367-370) Objektif cezalandirilabilme sartlari, islenen fiilin hukuka aykirilik ve haksizlik içerigi üzerinde etkisi olmayan olgulardir. Bu olgular islenen suçla birlikte bir haksizligin olusmasini engellememektedir. Objektif cezalandirilabilme sartlari, suçun maddi unsurlarindan farkli olarak failin bilerek veya isteyerek yapabilecegi, üzerinde iradesini konusturacagi "kusurluluk" kapsamindaki olgular da degildir. Failin cezalandirilabilmesi için objektif cezalandirilabilme sartlarinin gerçeklestigini bilmesi de gerekmemektedir. Örnegin; görevin gereklerine aykiri hareket eden kamu görevlisinin mahkumiyetine karar verilebilmesi için belli bir kisinin magduriyetine veya kamunun zararina neden olunmasi ya da kisilere haksiz bir menfaat saglanmasi gerekmektedir. Objektif cezalandirilabilme sarti gerektiren suçlara da tesebbüs mümkündür, ancak tesebbüs halinde kalan bir suç için gerçeklesmesi öngörülen objektif cezalandirilabilme sarti olusmamissa, bu durumda cezaya hükmolunamayacaktir. Çogu zaman suçun maddi unsuru olarak kabul edilen fiilin neticesinin objektif cezalandirilabilme sarti olarak belirlendigine de tanik olunmaktadir. Bu durumda suçun unsuru ile objektif cezalandirma sarti iç içe geçmis gibi görünebilecektir. Doktrinde islenen suç bakimindan objektif cezalandirilabilme sarti gerçeklesmemisse beraat mi yoksa ceza verilmesine yer olmadigi karari mi verilecegi tartismalidir. (ÖZGENÇ, Izzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayincilik, Ankara, 13. Basi, 2017, s.669-672) Suçun unsuru ve cezalandirilabilme sarti ayrimi bakimindan, kanunda öngörülen bir netice, failin kusurlu davranisi sonucu meydana geliyorsa suçun maddi unsurundan, failin belirli bir neticeden sorumlu tutulabilmesi için neticeye kusurlu bir davranisla sebebiyet vermemesi halinde ise cezalandirilabilme sartindan bahsedilmelidir. (DEMIRBAS, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayincilik, Ankara, 2002, s.179-180, DÖNMEZER, Sulhi - ERMAN, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Beta Basim Yayin, Istanbul, 1994, Cilt:1, s.457) Öte yandan, 5271 sayili CMK'nin 223. maddesinin (3). ve (4). fikralarinda sayilan ceza verilmesine yer olmadigina dair karar türünün hangi hallerde verilecegi sayilirken, objektif cezalandirma nedenlerinin yazilmadigi da görülmektedir. Yukarida yapilan açiklamalar çerçevesinde; 5941 sayili Kanun'un 5/(1). maddesinde düzenlenen "çekle ilgili karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçunun islenmesi için maddi unsur olan fiilin, çekin karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme yönündeki davranis oldugu, 5941 sayili Kanun'un 3. maddesi çerçevesinde, muhatap banka ve alacakli tarafindan birlikte yapilacak "karsiliksizdir" isleminin, suç olusturan fiilin neticesini olusturdugu degerlendirilmistir. Suçun failinin "karsiliksizdir" islemi yapilmasina sebebiyet verme yönündeki davranisinin, bu neticenin (objektif cezalandirilabilme sartinin) meydana gelmesiyle dogrudan baglantisi oldugu, dolayisiyla failin hareketiyle bu netice arasinda bir illiyet bagi bulundugu da tartismasizdir. Banka ve hamil tarafindan karsiliksizdir islemi yapilmadigi bu gibi durumlarda; objektif cezalandirabilme sartinin, suçun maddi unsuru olan fiilin "netice"sini gerçeklestirdigi, dolayisiyla karsiliksizdir isleminin yapilmamasinin, atili suçun maddi unsurlari bakimindan kurucu bir unsur teskil edecegi gerekçesiyle, çek üzerinde 5941 sayili Kanun'un 3. maddesindeki usule uygun olarak "karsiliksizdir" islemi yapilmadan açilan kamu davalarinda, sanik hakkinda 223/2-a maddesi geregi "beraat" hükmü verilmesi gerektigi sonucuna ulasilmistir. 3-) Ulasilan Kanaat ve Gerekçe Çekle ilgili olarak "karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçundan görülmekte olan bir ceza davasina konu çekin süresinde bankaya ibrazinda; muhatap banka tarafindan öne sürülen "herhangi bir sebeple" çekin arka yüzüne, 5941 sayili Kanun'un 3/4. maddesinde yazili hususlar serh edilmek suretiyle, usulüne uygun sekilde bir "karsiliksizdir" islemi yapilmamissa, çek hesabinda karsiligini bulundurmakla yükümlü failin iradesi ve davranislariyla dogrudan ilgili olmayan objektif cezalandirilabilme sarti, dolayisiyla suçun kanunda öngörülen neticesi gerçeklesmeyeceginden, sanigin beraatine karar verilmesi gerekecegi kanaatine ulasilmistir. G-) SONUÇ Çekin kanuni süresinde yetkili hamil tarafindan bankaya ibrazinda, muhatap banka tarafindan çek üzerinde yapilacak inceleme, 6102 sayili TTK ve 5941 sayili Kanun'da yazili hususlarla sinirli olmak zorundadir. Muhatap banka tarafindan çek hesabinda yeterli karsilik varsa çek bedelinin hamile ödenmesi zorunludur. Çek hesabinda yeterli karsilik bulunmuyorsa, bu durumda yetkili hamilin talebi üzerine, 5941 sayili Kanun'un 3/4. maddesinde yazili hususlar çekin arkasina yazilmak suretiyle karsiliksizdir islemi yapilmasi zorunludur. Çekin süresinde yetkili hamil tarafindan muhatap bankaya ibrazinda, sayet yeterli karsiligi bulunmamasina ragmen, banka tarafindan ileri sürülen degisik gerekçelerle 5941 sayili Kanun'un 3/4. maddesi geregi "karsiliksizdir" islemi yapilmamissa, çek hesabinda yeterli karsiligi bulundurmakla yükümlü gerçek kisinin "karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçundan dolayi cezalandirilmasinin mümkün olmadigina, 27/01/2020 tarihinde oy birligiyle karar verildi.
T.C.
Yargitay
19. Ceza Dairesi
2019/35817 E., 2020/415 K.
"Içtihat Metni"
A-) KARAR UYUSMAZLIGININ GIDERILMESINE DAIR BASVURU
Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Daireleri Baskanlar Kurulu, 23.10.2019 tarihli ve 2019/111 sayili kararinda;
Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 13. Ceza Dairesinin 15.10.2019 tarihli, 2019/1436 esas 2019/2048 karar sayili, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 12. Ceza Dairesinin 27.09.2019 tarihli, 2019/3250 esas 2019/1043 karar sayili, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 11. Ceza Dairesinin 17.11.2017 tarihli, 2017/1903 esas 2017/1873 karar sayili kararlari ile Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 9. Ceza Dairesinin 12.12.2018 tarihli, 2018/45 esas 2018/5044 karar sayili, ... 16. Ceza Dairesinin 05.12.2018 tarihli, 2018/2678 esas 2018/4555 karar sayili, ... 10. Ceza Dairesinin 22.11.2018 tarihli, 2018/3320 esas 2018/3214 karar sayili kararlari arasinda;
"...Bazi yer Bölge Adliye Mahkemeleri Ceza Dairelerince; muhatap banka tarafindan çesitli nedenlerle "karsiliksizdir" islemi yapilmadigi durumlarda da 5941 sayili Kanun'un 5/(1). maddesindeki suçun olusabilecegi, Icra Ceza Mahkemesince suça konu çekin sihhati ile ilgili olarak açilmis baskaca bir ceza davasi veya sorusturmasi olup olmadiginin veya çek üzerindeki kesideci imzasinin çeki düzenleme yetkisine sahip kisiye ait olup olmadiginin arastirilarak, sanigin hukuki durumunun buna göre tayin ve takdir edilmesinin zorunlu oldugu gerekçeleriyle, ilk derece mahkemelerince sirf muhatap bankaca "karsiliksizdir" islemi yapilmamis olmasi nedeniyle verilen "beraat" kararlarinin hukuka aykiri oldugu gerekçesiyle ortadan kaldirildigi,
Bazi yer Bölge Adliye Mahkemeleri Ceza Dairelerince ise; muhatap banka tarafindan "karsiliksizdir" islemi yapilmasinin, 5941 sayili Kanun'un 5/(1). maddesinde düzenlenen "çekle ilgili karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçunun "maddi unsuru" veya "objektif cezalandirilabilme sarti" oldugu kabul edilerek, ilk derece mahkemelerince çekle ilgili degisik gerekçelerle "karsiliksizdir" islemi yapilmamasina ragmen verilen mahkumiyet kararlarinin hukuka aykiri olacagi gerekçesiyle ortadan kaldirilarak yerine "beraat" kararlari verilmek suretiyle istinaf basvurularinin düzeltilerek esastan reddine dair kararlar verildigi..." anlasildigindan,
Sonuç olarak; 5235 sayili "Adli Yargi Ilk Derece Mahkemeleri Ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kurulus Görev ve Yetkileri Hakkinda Kanun"un "Baskanlar Kurulunun Görevleri" baslikli 35/3. maddesi çerçevesinde, ayni nitelikteki davalarda farkli kararlar verilmesi nedeniyle uyusmazlik bulunduguna karar vermis ve çikan uyusmazligin 5235 sayili Kanun'un 35/3. maddesi geregi, Yüksek Yargitay Ilgili Ceza Dairesi tarafindan giderilmesini istemistir.
5235 sayili Kanun'un "Baskanlar Kurulunun Görevleri" baslikli 35. maddesinde, her ne kadar ilgili Bölge Adliye Mahkemesi Baskanlar Kurulu'nun, uyusmazligin giderilmesi hususunda "kendi görüsünü de ekleyerek" Yargitay'dan bir karar verilmesini isteyebilecegi düzenlenmisse de; Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi Baskanlar Kurulu tarafindan oy birligiyle alinan kararda, uyusmazligin esasinin ne sekilde çözülmesi gerektigine dair herhangi bir görüs belirtilmeksizin uyusmazligin Dairemizce çözülmesine karar verildigi görülmekle, bu yöndeki eksikligin, uyusmazlik hakkinda bir karar verilmesine engel olusturmadigi degerlendirilmistir.
B-) KARAR UYUSMAZLIGININ GIDERILMESINE KONU KARARLAR
1-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 11. Ceza Dairesinin 17.11.2017 tarih ve 2017/1903 E. 2017/1873 K. sayili karari,
2-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 12. Ceza Dairesinin 27.09.2019 tarih ve 2019/3250 E. 2019/1425 K. sayili karari,
3-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 13. Ceza Dairesinin 15.10.2019 tarih ve 2019/1436 E. 2019/2048 K. sayili karari,
4-) Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 9. Ceza Dairesinin 12.12.2018 tarih ve 2018/45 E. 2018/5044 K. sayili karari,
5-) ... 16. Ceza Dairesinin 05.12.2018 tarih ve 2018/2678 E. 2018/4555 K. sayili karari,
6-) ... 10. Ceza Dairesinin 22.11.2018 tarih ve 2018/3320 E. 2018/3214 K. sayili karari.
C-) KARAR UYUSMAZLIGININ GIDERILMESINE KONU BÖLGE ADLIYE MAHKEMESI CEZA DAIRELERI KARARLARININ ÖZETLERI
1-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 11. Ceza Dairesinin 17.11.2017 tarihli, 2017/1903 E. 2017/1873 K. sayili Karari
Adana 1. Icra Ceza Mahkemesinin, 11.04.2017 tarihli, 2017/55 E. 2017/281 K. sayili karariyla; tüzel kisiye ait çekin süresinde bankaya ibrazinda, "...çekteki kesideci imzasiyla banka kayitlarinda bulunan örnek kesideci imzalarinin birbirini tutmamasi..." nedeniyle "karsiliksizdir" islemi yapilmadigi somut olayda, çek hesabi sahibi olan borçlu anonim sirketin mali islerini yönetmekle görevli sanik hakkinda açilan davada, ortada "karsiliksizdir" serhi verilmis bir çek bulunmadigindan "sikayetin reddine" karar verdigi,
Müsteki vekilinin sikayetin reddi kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 11. Ceza Dairesinin 17.11.2017 tarihli kararinda;
Hükmün gerekçeli olmasinda zorunluluk bulunmasi, 5941 sayili Kanunun 5. maddesi uyarinca sanigin hukuki durumunun belirlenebilmesi için muhatap banka tarafindan yapilan imza karsilastirmasi hususunda kesidecinin beyan ve savunmasinin alinmasi suretiyle öncelikle imzanin kendisine ait olup olmadiginin sorulmasi, imza inkarina dayanan bir suç duyurusu veya açilmis bir dava olup olmadiginin arastirilmasi, gerekirse bilirkisi incelemesi yapilmasindan sonra bu hususun net olarak tespitinden sonra; suçun unsurlari açisindan bir degerlendirme yapilarak, ibraz tarihi itibariyla çek bedelinin muhatap bankada bulunup bulunmadiginin da arastirilarak sanigin hukuki durumunun tayin ve tartisilmasi gerekirken eksik inceleme ile yazili sekilde sikayetin reddine karar verilmesinin hukuka aykiri oldugundan bahisle hükmün bozulmasina ve dosyanin yeniden incelenmek üzere ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar verdigi anlasilmistir.
2-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 12. Ceza Dairesinin 27.09.2019 Tarihli, 2019/3250 E. 2019/1425 K. sayili Karari
Kahramanmaras Icra Ceza Mahkemesinin, 16.05.2019 tarihli, 2018/112 E. 2019/914 K. sayili karariyla; tüzel kisiye ait çekin süresinde bankaya ibrazinda, banka görevlisince "...mahkemece verilen tedbir karari nedeniyle..." çek üzerinde herhangi bir islem yapilmadigi somut olayda, suçun unsurlari olusmadigindan sanigin "beraatine" karar verdigi,
Müsteki vekilinin beraat kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 12. Ceza Dairesinin 27.09.2019 tarihli kararinda;
CMK'nin 280/1-d maddesi geregi durusmada hazir bulunmasi gereken kisilerin yoklugunda durusma yapilmasinin bozma nedeni oldugu, CMK'nin 195. maddesi hükmü geregi sadece adli para cezasi gerektiren suçlarla ilgili ceza davalarinda saniga mesruhatli davetiye tebligi ile durusmaya devam edilebilecegi, ancak somut olayda saniga TK 21/1. maddesine göre yapilan tebligatin kime yapildigi anlasilmadigi gibi usulsüz oldugu, suça konu çekin aslinin dosyaya celbi gerekirken dosyadaki çekin ön ve arka yüzünün fotokopisinden hareketle ve ilgili bankaya suç tarihinde çek karsiliginin olup olmadigi sorulmadan karar verilmesinin hukuka aykiri olacagi, çekle ilgili olarak mahkeme tarafindan konulan tedbirin hangi amaçla konuldugunun ve davanin taraflarinin kimler oldugunun sorulmasi ve tedbir kararinin akibetinin arastirilmasinin gerektigi, Çek Kanunu'nu "amaç ve kapsam" baslikli 1. maddesinde çekin karsiliksiz çikmasi halinde uygulanacak yaptirimlarin belirlenmesinin amaçlandigi, ayni Kanunun 3. maddesinde ise karsiliksizdir isleminin nasil yapilacaginin anlatildigi, banka memurunun bilgisizligi nedeniyle dogan sonuçlarin müstekiye yüklenemeyecegi, sonuç olarak tedbir kararina dair dosyanin celp edilip arastirma yapilarak sanigin hukuki durumunun tayin ve tespiti gerekirken sirf karsiliksizdir islemi yapilmamasi nedeniyle beraat karari verilmesinin hukuka aykiri oldugundan bahisle hükmün bozulmasina, dosyanin yeninden incelenmek üzere ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar verdigi anlasilmistir.
3-) Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 13. Ceza Dairesinin 15.10.2019 tarihli, 2019/1436 E. 2019/2048 K. sayili Karari
Kahramanmaras Icra Ceza Mahkemesinin, 21.03.2019 tarihli, 2019/21 E. 2019/416 K. sayili kararinda; çekin süresinde bankaya ibrazinda, muhatap banka tarafindan, "...imza kesideci imzasina benzemediginden..." karsiliksizdir isleminin yapilmadigi, sanigin çeke ve imzaya dair bir itirazinin olmadigi somut olayda, suçun unsurlari olusmadigindan sanigin "beraatine" karar verdigi,
Müsteki vekilinin beraat kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 13. Ceza Dairesinin 15.10.2019 tarihli kararinda;
5941 sayili Çek Kanunu'nun 5. maddesinin gerekçesinde; çekin karsiliksiz çikmasi halinde ceza sorumlulugunun düzenlendigi, maddede tanimlanan suçun, çekin üzerinde yazili düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresinde ibrazinda çek karsiliginin banka hesabinda tam olarak bulundurulmamasi suretiyle olusacagi, çekin karsiligini ibraz aninda hesapta bulundurmamanin söz konusu suçu olusturacagi, ibraz tarihinden önce veya sonra çek hesabinda karsiligin bulundurulmasinin suçun ibraz aninda olusmasina engel teskil etmeyecegi, ancak bu durumun bir sonraki maddede yazili etkin pismanlik hükümlerinin uygulanmasi bakimindan dikkate alinacagi seklinde açikça yazilmis olmasinin hukuka aykiri olacagi,
Kanun gerekçesinde de açikça yazili oldugu üzere, ibraz tarihinde çek karsiligini bankada bulundurmama eyleminin suçu olusturacagi, objektif cezalandirma sarti olan "karsiliksizdir" islemi yapilmasi sartinin suçun unsuru olmadigi, karsiliksiz islemi yapilmasinin TTK'ya göre çekin süresinde muhatap bankaya ibraz edilip edilmediginin tespiti ve sikayet hakki ile süresinin tespiti bakimindan önem arz ettigi, dolayisiyla suçun maddi konusuna dair bir husus oldugu,
Suça konu çeklerle ilgili olarak, mahkemelerce verilmis ödemeden men karari bulunmasi veya çekle ilgili baska bir ceza sorusturmasi veya ceza davasi bulunmasi nedeniyle banka tarafindan karsiliksizdir islemi yapilmadigi durumlarda, çekin ibraz tarihindeki bankadaki karsiligi arastirilip bu dava ve sorusturmalarin da sonucu beklenerek sanigin hukuki durumunun tayin ve takdir edilmesi gerektigi,
Suça konu çeklerle ilgili olarak, ortada herhangi bir mahkemece verilmis ödemeden men karari veya çekle ilgili bir ceza sorusturmasi veya ceza davasi olmadigi durumlarda, banka tarafindan çekteki imzanin kesideci imzasina benzemedigi veya degisik gerekçelerle "karsiliksizdir" islemi yapilmamasi halinde ise; bankaca yapilan bu islemin usule uygun olmasindan söz edilemeyecegi, dolayisiyla bu gibi durumlarda, ibraz tarihinde çekin bankada karsiligi olup olmadigi arastirilarak sanik hakkinda hüküm kurulabileceginden bahisle, sanik hakkinda suça konu çek üzerinde karsiliksizdir islemi yapilmadigindan verilen beraat kararinin hukuka aykiri oldugundan bahisle hükmün bozulmasina, dosyanin yeniden incelenmek üzere ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar verdigi anlasilmistir.
4-) Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 9. Ceza Dairesinin, 12.12.2018 tarihli, 2018/45 E. 2018/5044 K. sayili Karari
Kayseri 1. Icra Ceza Mahkemesinin, 14.06.2017 tarihli, 2016/1451 E. 2017/787 K. sayili karariyla; suça konu çekin süresinde bankaya ibrazinda, "...kesideci imzasinin banka kayitlarindaki imzaya benzememesi nedeniyle..." karsiliksizdir islemi yapilmadigi somut olayda, ibraz tarihinde çek hesabinda karsiliginin bulunmamasi gerekçesiyle suçun unsurlari olustugundan sanigin mahkumiyetine karar verdigi,
Sanik müdafiinin mahkumiyet kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 9. Ceza Dairesinin 12.12.2018 tarihli kararinda;
Suça konu 6950910 seri numarali çeke dair verilen mahkumiyet hükmünün incelenmesinde; çekle ilgili karsiliksizdir islemi yapilmamasi nedeniyle suçun unsurlarinin olusmadigindan bahisle ilk derece mahkemesinin mahkumiyete iliskin hükümlerinin gerekçeli karardan çikartilarak, sanigin 223/2-a maddesi uyarinca beraatine, istinaf basvurusunun düzeltilerek esastan reddine,
Suça konu 6950911 seri numarali çeke dair verilen mahkumiyet hükmünün incelenmesinde; gerekçeli karar basliginda suçun adinin "çekle ilgili karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" yerine "karsiliksiz çek düzenleme" seklinde yazilmasinin hukuka aykiri oldugu,
Sanik hakkinda 6950911 seri numarali çekle ilgili olarak kurulan mahkumiyet hükmünden sonra, 10/10/2017 tarihli ve 30206 sayili Resmî Gazete’de yayimlanan Anayasa Mahkemesinin 26/07/2017 tarihli ve 2016/191 E. 2017/131 K. sayili karari ile 5941 sayili Kanun'un 5. maddesinin birinci fikrasinin ikinci cümlesinde bulunan "...çekin üzerinde yazili bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren isleyecek 3095 sayili Kanuna göre ticari islerde temerrüt faizi orani üzerinden hesaplanacak faizi ile takip ve yargilama gideri toplamindan...” ibaresinin iptal edilmesiyle birlikte lehe kanun uygulamasi yapilmasi gerektiginden, hükmün düzeltilerek istinaf incelemesinin esastan reddine, iki farkli çek nedeniyle hükmedilen iki ayri güvenlik tedbirinin ayni anda uygulamasinin imkansiz olmasi nedeniyle güvenlik tedbirine dair istinaf basvurusunun ve sair istinaf basvurularinin esastan reddine karar verdigi anlasilmistir.
5-) ... 16. Ceza Dairesinin, 05.12.2018 tarihli, 2018/2678 E. 2018/4555 K. sayili Karari
Istanbul 22. Icra Ceza Mahkemesinin, 23.01.2018 tarihli, 2017/451 E. 2018/29 K. sayili karariyla; suça konu çekin çalinti oldugu, bununla ilgili olarak menfi tespit davasinin görülmeye devam ettigi, dosyada alinan bilirkisi raporuna göre, çek hesabi sahibi tüzel kisi yöneticisi olan saniklarin imzalariyla çekteki imzalarin uyusmadigini tespit edildigi, bu nedenle geçerli imzalari olmadigi için suç konusu bir çekten de suçun unsurundan da bahsedilemeyecegi gerekçesiyle atili suçun unsurlari olusmadigindan saniklarin beraatlerine karar verdigi,
Müsteki vekilinin beraat kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, ... 16. Ceza Dairesinin 05.12.2018 tarihli kararinda;
Suça konu çekle ilgili olarak banka tarafindan 5941 sayili Çek Kanunu 3/1. maddesi anlaminda "karsiliksizdir" islemi yapilmadigi anlasilmakla, saniklarin beraatine dair sonucu itibariyla yerinde olan kararda bir isabetsizlik görülmediginden bahisle istinaf basvurusunun esastan reddine karar verdigi anlasilmistir.
6-) ... 10. Ceza Dairesinin, 22.11.2018 tarihli, 2018/3320 E. 2018/3214 K. sayili Karari
Antalya 4. Icra Ceza Mahkemesinin, 21.06.2018 tarihli, 2018/260 E. 2018/756 K. sayili karariyla; suça konu çekin süresinde bankaya ibrazinda, "çekteki imza ile kesideci imzasi tutmadigindan isbu çek isleme alinmamistir" ibaresinin yazili oldugu, ancak sanigin süresinde ibraz edilen çekle ilgili bankadaki çek hesabinda yeterli karsiligi bulundurmamasinin suçun olusmasi için yeterli oldugu gerekçesiyle sanigin mahkumiyetine karar verdigi,
O Yer Cumhuriyet savcisinin mahkumiyet kararina karsi istinaf yoluna basvurmasi üzerine, ... 10. Ceza Dairesinin ise 22.11.2018 tarihli kararinda;
Çekle ilgili olarak "karsiliksizdir" islemi yapilmasinin bu suçun neticesi olmayip objektif cezalandirilabilme sarti oldugu, bu sart gerçeklesmedigi için saniga ceza verilemeyecegi anlasilmakla, sanigin beraatine karar verilmesi gerekirken mahkumiyetine karar verilmesinin hukuka aykiri oldugu, bu hususun durusma yapilmaksizin düzeltilmesine imkan bulundugundan bahisle, istinaf talebinin kabulüyle, ilk derece mahkemesi hükmünün ortadan kaldirilmasina, sanigin beraatine kesin olarak karar verdigi anlasilmistir.
D-) KARAR UYUSMAZLIGI HAKKINDA YARGITAY CUMHURIYET BASSAVCILIGININ GÖRÜSÜ VE TALEBI
Yargitay Cumhuriyet Bassavciliginin 28.12.2019 tarihli, UG-2019/105205 sayili "Uyusmazligin giderilmesi talebi" konulu yazisinda;
5941 sayili Kanun'un 5. maddesinden bahisle ve madde metninin tekrarlanmasiyla birlikte; "...Madde incelendiginde süresinde ve ibraz tarihinde çek karsiliginin ilgili çek hesabinda bulundurulmamasinin cezalandirildigi, çek arkasina yazilan "karsiliksizdir" serhinin kurucu degil tespit edici mahiyet tasidigi, karsiligi olmayan çeklerde ilgili bankanin bu ibareyi çek arkasina yazmamasinin çek keside edenin sorumlulugunu kaldirmayacagi, ibraz edilen çekte çek kesidecisinin sorumlulugunu ortadan kaldiran veya hiç sorumluluk yüklenmesine imkan tanimayan bir halin (imzanin kesideciye ait olmamasi, çek üzerinde tahrifat yapilmasi gibi) olmasi halinde buna iliskin tespitin de mahkemesince yapilabilecegi, çekin sahte olmasi halinde ise uygulanacak usulün muhatap bankaca bilindigi gözetildiginde, salt çek arkasina bankasinca çek karsiliginin ibraz tarihinde hesapta olmadigini ifade eden "karsiliksizdir" ibaresi çek arkasina bir nedenle yazilmadi denilerek "çekte karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet veren kisinin cezalandirilmasina" dair suçun unsurlarinin olusmadigini söylemek usul ve yasalara aykiridir..." seklindeki degerlendirmeyle,
Sonuç olarak; "696 sayili KHK m.92/2. maddesi ile degisik 5235 sayili Kanunun 35/1. madde ve fikrasi uyarinca Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Daireleri Baskanlar Kurulunun 23/10/2019 tarih ve 2019/111 karar numarali kararina istinaden deginilen kararlar arasindaki uyusmazligin giderilmesi" talep edilmistir.
E-) KARAR UYUSMAZLIGI ILE ILGILI YASAL DÜZENLEMELER
1-) 5235 sayili "Adlî Yargi Ilk Derece Mahkemeleri Ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kurulus, Görev Ve Yetkileri Hakkinda Kanun"un, 20/11/2017 tarihli ve 696 sayili KHK’nin 92. maddesi Ile Degisik, "Baskanlar Kurulunun Yetkileri" Baslikli 35/3. maddesi
"...(3)Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet bassavcisinin, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna basvurma hakki bulunanlarin, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasinda ya da bu mahkeme ile baska bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasinda uyusmazlik bulunmasi hâlinde bu uyusmazligin giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüslerini de ekleyerek Yargitaydan bu konuda bir karar verilmesini istemek,
(Degisik fikra: 20/11/2017 – KHK-696/92 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7079/87 md.) (3) numarali bende göre yapilacak istemler, ceza davalarinda Yargitay Cumhuriyet Bassavciligina, hukuk davalarinda ise ilgili hukuk dairesine iletilir. Yargitay Cumhuriyet Bassavciligi uyusmazlik bulunduguna kanaat getirmesi durumunda ilgili ceza dairesinden bir karar verilmesini talep eder. Uyusmazligin giderilmesine iliskin olarak dairece bu fikra uyarinca verilen kararlar kesindir..." hükümlerini içermektedir.
2-) 5941sayili Çek Kanunu'nun Ilgili Hükümleri
a-) "Ibraz, ödeme, çekin karsiliksiz oldugunun tespiti ve gecikme cezasi" baslikli 3. maddesi;
"(1) Karsiligi bulunan çek, hesabin bulundugu muhatap bankanin herhangi bir subesine ibraz edildiginde hamilin varsa vergi kimlik numarasi saptandiktan sonra ödenir.
Ancak çek, hesabin bulundugu subeden baska bir subeye ibraz edildiginde, o subece karsiligi sorulmak suretiyle ödenir.
(2) “Karsiliksizdir” islemi, muhatap bankanin hamile kanunen ödemekle yükümlü oldugu miktarin disinda, çek bedelinin karsilanamayan kismiyla sinirli olarak yapilir.
(3) Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici disindaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yapragi için;
a) Karsiliginin hiç bulunmamasi hâlinde,
1) Çek bedeli bin Türk Lirasi veya üzerinde ise bin Türk Lirasi,
2) Çek bedeli bin Türk Lirasinin altinda ise çek bedelini,
b) Karsiliginin kismen bulunmasi hâlinde,
1) Çek bedeli bin Türk Lirasi veya altinda ise, çek bedelini asmamak kosuluyla, kismî karsiligi bin Türk Lirasina tamamlayacak bir miktari,
2) Çek bedeli bin Türk Lirasinin üzerinde ise, çek bedelini asmamak kosuluyla, kismî karsiliga ilave olarak bin Türk Lirasini, ödemekle yükümlüdür. Bu husus, hesap sahibi ile muhatap banka arasinda çek defterinin teslimi sirasinda yapilmis olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözlesmesi hükmündedir. Bu fikradaki miktar, Türkiye Istatistik Kurumu tarafindan yayimlanan fiyat endekslerindeki yillik degismeler göz önünde tutularak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi tarafindan her yil Ocak ayinda belirlenir ve Resmî Gazete’de yayimlanir.
(4) Hamilin talepte bulunmasi hâlinde, karsiliksizdir islemi; çekin arka yüzüne tahsil için bankaya ibraz edildigi tarih, hesap durumu, bankanin yükümlülügü çerçevesinde ödedigi miktar ve ibraz eden gerçek kisinin adi ve soyadi yazilmak, bu kisinin tüzel kisi adina bedeli tahsil etmesi hâlinde bu husus belirtilmek ve bu kisi ile birlikte banka yetkilisi tarafindan imzalanmak suretiyle yapilir. Banka tarafindan ödenen miktar düsüldükten sonra karsiliksiz kalan tutar açikça belirtilir. Hamilin imzalamaktan kaçinmasi hâlinde, karsiliksizdir islemi yapilmaz.
(5) Muhatap bankanin üçüncü fikraya göre ödemekle yükümlü oldugu tutar dahil, kismî ödemenin hamil tarafindan kabul edilmemesi hâlinde, ikinci fikra hükmüne göre karsiliksizdir islemi yapilir; ibraz tarihi ile ödememe nedeni çekin üzerine yazilir ve çek, üzerine imzasi alinarak hamiline geri verilir; ön ve arka yüzünün fotokopisi banka tarafindan saklanir. Çek hesabinda hiç karsiligin bulunmamasi ve hamilin sadece muhatap bankanin üçüncü fikraya göre ödemekle yükümlü oldugu tutarin ödenmesini talep etmesi hâlinde de bu fikra hükmüne göre islem yapilir.
(6) Muhatap bankanin üçüncü fikraya göre ödemekle yükümlü oldugu tutar dahil kismî ödeme hâlinde, çekin ön ve arka yüzünün onayli fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularina veya kambiyo senetleri hakkindaki takip usullerine basvurabilecegi gibi, icra mahkemesine sikâyette bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat araci olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin istemi hâlinde çekin asli bu mercilere gönderilir.
(7) Banka;
a) Çekin karsiliginin hesapta bulunmasina ragmen hamiline ödenmesinin geciktirilmesi,
b) Kanunen ödemekle yükümlü oldugu miktarin hamile ödenmesinin geciktirilmesi,
hâllerinde, çek hamiline, her geçen gün için binde üç gecikme cezasi öder. Bu hâllerde 4/12/1984 tarihli ve 3095 sayili Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine Iliskin Kanun hükümleri uygulanmaz.
(8) Üzerinde yazili bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karsiliginin Türk Ticaret Kanununun 707 nci maddesi uyarinca kismen veya tamamen ödenmemis olmasi hâlinde, bu çekle ilgili olarak hukukî takip yapilamaz. Ileri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukukî takip yapilabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve karsiliksizdir islemine tabi tutulmasi sarttir.
(9) (Ek: 31/1/2012-6273/2 md.) Çekin, üzerinde yazili baski tarihinden itibaren bes yil içinde ibraz edilmemesi hâlinde, muhatap bankanin üçüncü fikraya göre ödemekle yükümlü oldugu tutara iliskin sorumlulugu sona erer.
(10) (Ek: 15/7/2016-6728/62 md.) Lehine karekodlu çek düzenlenen lehdar, teslim aldigi çeki Türk Ticaret Kanununun 780 inci maddesinin üçüncü fikrasinda belirtilen sisteme kaydeder. Karekodlu çekin sisteme kaydedildigi tarihten sonra çek düzenleyen tüzel kisinin temsilcilerinde meydana gelen degisiklikler, çek hesabi sahibi tüzel kisinin sorumlulugunu ortadan kaldirmaz.",
b-) "Ceza sorumlulugu, çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagi" baslikli 5. maddesinin (1), (2) ve (3). fikralari;
"(1) (Degisik: 15/7/2016-6728/63 md.) Üzerinde yazili bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazinda, çekle ilgili olarak “karsiliksizdir” islemi yapilmasina sebebiyet veren kisi hakkinda, hamilin sikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, bin bes yüz güne kadar adli para cezasina hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezasi; çek bedelinin karsiliksiz kalan miktari, (…) az olamaz. Mahkeme ayrica, çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagina; bu yasagin bulunmasi hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabi açma yasaginin devamina hükmeder. Yargilama sirasinda da resen mahkeme tarafindan koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagina karar verilir. Çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagi, çek hesabi sahibi gerçek veya tüzel kisi, bu tüzel kisi adina çek keside edenler ve karsiliksiz çekin bir sermaye sirketi adina düzenlenmesi durumunda ayrica yönetim organi ile ticaret siciline tescil edilen sirket yetkilileri hakkinda uygulanir. Koruma tedbiri olarak verilen çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagi kararlarina karsi yapilan itirazlar bakimindan 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayili Icra ve Iflas Kanununun 353 üncü maddesinin birinci fikrasi hükmü uygulanir. Bu suçtan dolayi açilan davalar icra mahkemesinde görülür ve Icra ve Iflas Kanununun 347, 349, 350, 351, 352 ve 353 üncü maddelerinde düzenlenen yargilama usulüne iliskin hükümler uygulanir. Bu davalar çekin tahsil için bankaya ibraz edildigi veya çek hesabinin açildigi banka subesinin bulundugu yer ya da hesap sahibinin yahut sikâyetçinin yerlesim yeri mahkemesinde görülür.
(2) (Mülga: 31/1/2012-6273/3 md.; Yeniden düzenleme: 15/7/2016-6728/63 md.) Birinci fikra hükmüne göre çek karsiligini ilgili banka hesabinda bulundurmakla yükümlü olan kisi, çek hesabi sahibidir. Çek hesabi sahibinin tüzel kisi olmasi hâlinde, bu tüzel kisinin mali islerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organinin üyesi, böyle bir belirleme yapilmamissa yönetim organini olusturan gerçek kisi veya kisiler, çek karsiligini ilgili banka hesabinda bulundurmakla yükümlüdür. Birinci fikra uyarinca hakkinda çek düzenleme ve çek hesabi açma yasagi karari verilenler, yasakliliklari süresince sermaye sirketlerinin yönetim organlarinda görev alamazlar. Ancak, hakkinda yasaklama karari verilenlerin mevcut organ üyelikleri görev sürelerinin sonuna kadar devam eder.
(3) Çek hesabi sahibi gerçek kisi, kendisi adina çek düzenlemek üzere bir baskasini temsilci veya vekil olarak tayin edemez. Gerçek kisinin temsilcisi veya vekili olarak çek düzenlenmesi hâlinde, bu çekten dolayi hukukî ve cezai sorumluluk çek hesabi sahibine aittir...",
c-) "Diger ceza hükümleri
" baslikli 7. maddesinin ilgili hükümleri;
"...(4) Kismen veya tamamen karsiligi bulunmayan çekle ilgili olarak, talebe ragmen, karsiliksizdir islemi yapmayan banka görevlisi, sikâyet üzerine bir yila kadar hapis cezasi ile cezalandirilir.
(5) Karsiligi tahsil edilmek üzere bankaya ibraz edilen çekin karsiliginin hesapta mevcut olmasina ragmen, hamile ödemede bulunmayan ya da bankanin kanunen ödemekle yükümlü oldugu miktari hamile ödemeyen banka görevlisi, sikâyet üzerine bir yila kadar hapis cezasi ile cezalandirilir...",
3-) 5237 sayili Türk Ceza Kanunu'nun Ilgili Hükümleri
a-) "Suçta ve cezada kanunîlik ilkesi" baslikli 2. maddesi
"(1) Kanunun açikça suç saymadigi bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazili cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden baska bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz.
(2) Idarenin düzenleyici islemleriyle suç ve ceza konulamaz.
(3) Kanunlarin suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasinda kiyas yapilamaz. Suç ve ceza içeren hükümler, kiyasa yol açacak biçimde genis yorumlanamaz.",
b-) "Özel kanunlarla iliski" baslikli 5. maddesi;
"(1) Bu Kanunun genel hükümleri, özel ceza kanunlari ve ceza içeren kanunlardaki suçlar hakkinda da uygulanir.",
4-) 6102 sayili Türk Ticaret Kanunu'nun Ilgili Hükümleri
a-) "Unsurlar" baslikli 780 maddesi;
"(1) Çek;
a) Senet metninde “çek” kelimesini ve eger senet Türkçe’den baska bir dille yazilmis ise o dilde “çek” karsiligi olarak kullanilan kelimeyi,
b) Kayitsiz ve sartsiz belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi,
c) Ödeyecek kisinin, “muhatabin” ticaret unvanini,
d) Ödeme yerini,
e) Düzenlenme tarihini ve yerini,
f) Düzenleyenin imzasini,
g) (Ek: 15/7/2016-6728/70 md.) Banka tarafindan verilen seri numarasini,
h) (Ek: 15/7/2016-6728/70 md.) Karekodu, ...içerir",
b-) "Unsurlarin bulunmamasi" baslikli 781. maddesi;
"(1) 780 inci maddede gösterilen unsurlardan birini içermeyen bir senet, ikinci, üçüncü ve dördüncü fikralarda yazili hâller disinda çek sayilmaz.
(2) Çekte açiklik yoksa, muhatabin ticaret unvani yaninda gösterilen yer ödeme yeri sayilir. Muhatabin ticaret unvani yaninda birden fazla yer gösterildigi takdirde, çek, ilk gösterilen yerde ödenir. Böyle bir açiklik ve baska bir kayit da yoksa, çek muhatabin merkezinin bulundugu yerde ödenir.
(3) Düzenlenme yeri gösterilmemis olan çek, düzenleyenin adi yaninda yazili olan yerde düzenlenmis sayilir.
(4) (Ek : 15/7/2016-6728/71 md.) Yabanci banka tarafindan bastirilan çeklerde, 780 inci maddenin birinci fikrasinin (g) bendinde belirtilen banka tarafindan verilen seri numarasi ve/veya (h) bendinde belirtilen karekodun bulunmamasi senedin çek olarak geçerliligini etkilemez.",
c-) "Muacceliyet" baslikli 795. maddesi;
"(1) Çek görüldügünde ödenir. Buna aykiri herhangi bir kayit yazilmamis hükmündedir.
(2) Düzenlenme günü olarak gösterilen günden önce ödenmek için ibraz olunan çek, ibraz günü ödenir.",
d-) "Çekten cayma" baslikli 799. maddesi;
"(1) Çekten cayma ancak ibraz süresi geçtikten sonra hüküm ifade eder.
(2) Çekten cayilmamissa, muhatap, ibraz süresinin geçmesinden sonra da çeki ödeyebilir.",
e-) "Özel hâller" baslikli 800. maddesi;
"(1) Çekin tedavüle çikarilmasindan sonra, düzenleyenin ölümü, medenî haklarini kullanma ehliyetini kaybetmesi veya iflasi çekin geçerliligini etkilemez.",
f-) "Cirolarin incelenmesi" baslikli 801. maddesi;
"(1) Cirosu kabil bir çeki ödeyecek muhatap, cirolar arasinda düzenli bir teselsülün var olup olmadigini incelemekle yükümlü ise de cirantalarin imzalarinin geçerliligini arastirmak zorunda degildir.",
g-) "Sahte veya tahrif edilmis çek" baslikli 812. maddesi;
"(1) Sahte veya tahrif edilmis bir çeki ödemis olmasindan dogan zarar muhataba ait olur; megerki, senette düzenleyen olarak gösterilen kisiye, kendisine verilen çek defterini iyi saklamamis olmasi gibi bir kusurun yüklenmesi mümkün olsun.",
h-) "Uygulanacak hükümler" baslikli 818. maddesi;
"(1) Poliçeye ait asagidaki hükümler çek hakkinda da uygulanir:
...s) Iptal hakkindaki 757 ilâ 763 üncü maddelerle 764 üncü maddenin birinci fikrasi...",
i-) "Iptal" ana basligi altindaki "Önleyici önlemler" alt baslikli 757. madddesi;
"(1) Iradesi disinda poliçe elinden çikan kisi, ödeme veya hamilin yerlesim yerindeki asliye ticaret mahkemesinden, muhatabin poliçeyi ödemekten menedilmesini isteyebilir.
(2) Mahkeme, ödemeyi meneden kararinda muhataba, vadenin gelmesi üzerine poliçe bedelini tevdi etmeye izin verir ve tevdi yerini gösterir.",
i-) "Poliçeyi eline geçiren kisinin bilinmesi" baslikli 758. maddesi;
"(1) Poliçeyi eline geçiren kisi bilindigi takdirde, mahkeme, dilekçe sahibine iade davasi açmasi için uygun bir süre verir.
(2) Dilekçe sahibi verilen süre içinde davayi açmazsa, mahkeme, muhatap hakkindaki ödeme yasagini kaldirir.",
j-) "Poliçeyi eline geçirenin bilinmemesi" ana basligi altindaki "dilekçe sahibinin yükümlülükleri" baslikli 759. maddesi;
"(1) Poliçeyi eline geçiren kisi bilinmiyorsa, poliçenin iptaline karar verilmesi istenebilir.
(2) Iptal isteminde bulunan kisi, poliçe elinde iken ziyaa ugradigini inandirici bir sekilde gösteren delilleri mahkemeye saglamak ve senedin bir suretini ibraz etmek veya senedin esas içerigi hakkinda bilgi vermekle yükümlüdür.",
k-) "Ihtar" ana basligi altindaki "Içerigi" baslikli 760. maddesi;
"(1) Mahkeme, dilekçe sahibinin, poliçe elinde iken ziyaa ugradigina dair verdigi açiklamalari inandirici bulursa, verilecek ilanla, poliçeyi eline geçireni, poliçeyi belirli bir süre içinde getirmeye davet ve aksi takdirde poliçenin iptaline karar verecegini ihtar eder.",
l-) "Süreler" baslikli 761. maddesi;
"(1) Poliçeyi getirme süresi en az üç ay ve en çok bir yildir.
(2) Vadesi gelmis poliçelerde zamanasimi, üç ayin geçmesinden önce gerçeklesirse, mahkeme üç aylik süre ile bagli degildir.
(3) Süre, vadesi gelen poliçeler hakkinda birinci ilan gününden, vadesi gelmeyen poliçeler hakkinda vadenin gelmesinden itibaren isler.",
m-) "Ilan" baslikli 762. maddesi;
"(1) Poliçenin getirilmesine iliskin ilan, 35 inci maddede yazili gazete ile üç defa yapilir.
(2) Özellik gösteren olaylarda, mahkeme, uygun görecegi daha baska ilan önlemlerine de basvurabilir.",
n-) "Iade davasi" baslikli 763. maddesi;
"(1) Elden çikan poliçe mahkemeye sunulursa, mahkeme, iade davasi açmasi için dilekçe sahibine uygun bir süre verir. Dilekçe sahibi bu süre içinde dava açmazsa, mahkeme, poliçeyi, sunmus olana geri verir ve muhatap hakkindaki ödeme yasagini kaldirir.",
o-) "Iptal karari" baslikli 764. maddesi;
"(1) Elden çikan poliçe, verilen süre içinde mahkemeye sunulmazsa, iptaline karar verilir...",
5-) 20.01.2010 tarihli Resmi Gazetede Yayimlanarak Yürürlüge Giren "Çek Defterlerinin Baski Sekline ve Bankalarin Hamile Ödemekle Yükümlü Oldugu Miktarin Belirlenmesine Iliskin Teblig"in "Çek defterlerinin baski sekli" Baslikli 3. maddesi;
"(1) Çek defterleri bankalarca tacir olan ve tacir olmayan kisilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler açikça ayirt edilebilecek sekilde asagida belirtilen esaslara göre bastirilir. ...c) (Degisik:RG-19/11/2016-29893) Çek defterlerinin her yapragina, çek hesap numarasi, çek hesabinin bulundugu banka subesinin adi, çek hesabi sahibi gerçek kisinin adi ve soyadi, çek hesabi sahibi tüzel kisinin adi, çek hesabi sahibi gerçek kisinin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasi veya tüzel kisinin vergi kimlik numarasi, çekin basildigi tarih, tüzel kisilerde varsa Merkezi Sicil Kayit Sistemi (MERSIS) numarasi, tüzel kisi adina çek düzenleyen kisinin adi ve soyadi ile çek hesabi sahibi ile düzenleyenin farkli kisiler olmasi halinde ayrica düzenleyenin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasinin yazilmasina ve imzaya imkan verecek ibareler konulur.
ç) (Ek:RG-3/3/2012-28222) Çek yapraginda çekin basildigi tarih, ay ibaresi yaziyla olacak biçimde gün, ay, yil seklinde yer alir...",
Seklinde düzenlemeler içermektedir.
F-) INCELEME, DEGERLENDIRME VE GEREKÇE
1-) Çözümü Gereken Uyusmazlik Konusunun Kapsami ve Sinirlandirilmasi
Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Daireleri Baskanlar Kurulunun 23.10.2019 tarihli ve 2019/111 sayili kararinda;
Kanuni ibraz süresinde ibraz edilen çekler hakkinda, muhatap bankalar tarafindan; "mahkemece verilen ödemeden men ve benzeri tedbir kararlari oldugu", "savcilik tarafindan hesaba bloke konuldugu veya çek bedelinin ödenmesinin yasaklandigi" veya "kesidecinin imzasinin banka kayitlarinda mevcut imza ile uyusmadigi", "çek üzerindeki imzanin müsterinin imzasina benzemedigi veya çek üzerindeki imzanin belirsiz oldugu" gibi gerekçelerle "karsiliksizdir islemi yapilamadi" seklinde serhler yazildigi,
Bazi Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerince; süresinde ibrazinda ilgili banka tarafindan "karsiliksizdir" islemi yapilmayan çeklerle ilgili açilan ceza davalarinda, 5941 sayili Kanun'un 3. maddesi geregi "karsiliksizdir" islemi yapilmasinin, adi geçen Kanun'un 5/1. maddesinde düzenlenen "suçun maddi unsuru" veya "objektif cezalandirabilme sarti" oldugundan bahisle beraat kararlari verildigi, bazi Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerince ise; sanigin çekin karsiligini ibraz tarihinde çek hesabinda tam olarak bulundurmamak yönündeki eyleminin suçun olusmasi açisindan basli basina yeterli olacagindan bahisle "karsiliksizdir" islemi yapilmasa da sanigin cezalandirilabilecegine dair kararlar verildigi anlasilmakla, degisik gerekçelerle "karsiliksizdir" islemi yapilmamasi halinde saniklarin cezalandirilip cezalandirilmayacaklari yönünde ortaya çikan uyusmazligin Yargitay Ilgili Ceza Dairesince çözülmesine karar verildigi görülmüstür.
Çözümü gereken somut uyusmazligin konusu;
- Çekin kanuni süresinde bankaya ibrazinda, muhatap banka tarafindan çek üzerinde yapilacak incelemenin siniri, çek hesabinda yeterli karsilik bulunmuyorsa, yetkili hamilin talebi üzerine muhatap banka tarafindan "karsiliksizdir" islemi yapilmasinin zorunlu olup olmadigi ile
- Ibraz tarihinde karsiligi olmayan bir çekle ilgili olarak, muhatap banka tarafindan degisik gerekçelerle "karsiliksizdir" islemi yapilmamissa, çek hesabinda karsiligi bulundurmakla yükümlü gerçek kisinin cezalandirilmasinin mümkün olup olmadigidir.
Çekin kanuni unsurlari, süresinde ibrazinda muhatap banka tarafindan yapilmasi gerekenler ve karsiliksizdir isleminin yapilmasina dair usuller, gerek 5941 sayili Çek Kanunu'nda gerekse 6102 sayili TTK'nin çekle ilgili hükümlerinde düzenlenmistir.
Banka tarafindan süresinde ibraz edilen çek hakkinda, cezai anlamda hüküm ve sonuçlar doguran "karsiliksizdir" isleminin yapilmasi usulleri ve uyusmazlik konusu, yukaridaki mevzuat hükümleri, doktrin ve degisik somut olaylar ekseninde inceleme ve degerlendirmelerle çözülmeye çalisilacaktir.
Hemen belirtmek gerekir ki; özel hukuk alaninda hüküm ve sonuçlar doguran çekin karsiliginin veya banka tarafindan ödenmekle yükümlü olunan miktarin ödenmemesi uyusmazlik kapsami disindadir. Ancak uyusmazligin çözümü için bu hususta da bir takim tespit ve hatirlatmalar da yeri geldikçe yapilacaktir.
2-) Inceleme ve Degerlendirme
a-) Çek mevzuati çerçevesinde "karsiliksizdir islemine sebebiyet verme" suçunun unsurlari
Dairemizin 05.11.2018 tarihli, 2018/6510 E. 2018/11325 K. sayili kararinda da belirtildigi üzere;
5941 sayili Çek Kanunu'nun 5/(1). maddesinde düzenlenen "çekle ilgili olarak karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçunun maddi unsurlari;
1. Suça konu çekin, 6102 sayili TTK'de öngörülen zorunlu unsurlari tasimasi,
2. Çekin yetkili hamil tarafindan, kanuni ibraz süresi içinde muhatap bankaya ibraz edilmis olmasi,
3. Kanunda yazili usule uygun sekilde ibraz edilen çek üzerinde banka tarafindan "karsiliksizdir" isleminin yapilmasina fail tarafindan sebebiyet verilmis olmasidir.
Yukarida sayilan unsurlardan ilk ikisi, suçun islendigi andan önce var olmasi gerekli birer "ön sart" mahiyetindedir. Ancak bu ön sartlar fiilin tipe uygunlugunu saglayan ve olmazsa olmaz birer unsur olarak kabul edilmektedir.
Üçüncü unsurun ise;
- Sadece banka tarafindan yapilacak bir islem oldugunu, failin hareketleriyle dogrudan baglantisi olmadigini, bu nedenle "objektif cezalandirilabilme sarti" olarak yorumlanmasi gerektigini, dolayisiyla bu hususun suçun islenmesi için gerekli bir unsur olmadigini, failin bu unsur olmasa da cezalandirilabilecegini düsünenler oldugu gibi,
- Bu unsurun suçun islenmesi için gerekli olmadigini fakat sadece failin cezalandirilmasi için gerekli oldugunu düsünenler,
- Yine çek üzerinde "karsiliksizdir" islemi yapilmasi unsurunu, suçun maddi unsuru olarak görenler ve bu husus olmazsa suçun da olmayacagini düsünenler de bulunmaktadir.
Hemen belirtmek gerekir ki; suçun maddi unsuru, "karsiliksizdir" islemi yapilmasi degil, failin davranislariyla bu islemin yapilmasina fail tarafindan sebebiyet verilmesidir.
Suçun manevi unsuru; kanuni ibraz süresi içinde çekin karsiliginin bankada olmadigini bilmek ve karsiligi bankada bulundurmamak yönündeki kasttir.
Suçun islendigi an; kanunî ibraz süresinde ibraz edilmesi sartiyla çekle ilgili olarak "karsiliksizdir" isleminin yapildigi andir.
Suçun faili; “karsiliksizdir” islemi yapilmasina sebebiyet veren, dolayisiyla çekin bankadaki hesabinda karsiligini bulundurmakla yükümlü olan kisidir.
5941 sayili Çek Kanunu'un 5/2. maddesinde açikça yazili oldugu üzere; "karsiliksizdir" islemi yapilmasina sebebiyet veren, dolayisiyla çek karsiligini banka hesabinda bulundurmakla yükümlü olan kisi (suçun faili), çek hesabi sahibi gerçek kisidir. Çek hesabinin sahibi tüzel kisi ise; bu durumda çekin karsiligini banka hesabinda bulundurmakla yükümlü kisi (suçun faili), tüzel kisinin mali islerini yürütmekle görevlendirilen gerçek kisi yönetim kurulu üyesi, sayet böyle bir görevlendirme yapilmamissa bu sefer de yönetim organini olusturan tüm gerçek kisi veya kisiler olacaktir.
Tüzel kisi adina çek düzenleme yetkisi bulunan kisi/ler ile düzenlenen çekin karsiligini bankada bulundurmakla görevlendirilen kisi/ler farkli kisiler olabilir.
b-) Muhatap banka tarafindan "karsiliksizdir" isleminin yapilmasi usulü ve çekin ibrazinda bankaca yapilmasi gereken incelemenin siniri
Muhatap banka tarafindan, 6102 sayili TTK'de yazili zorunlu unsurlari ihtiva eden ve süresinde bankaya ibraz edilen bir çek hakkinda yapilacak "karsiliksizdir" islemi, 5941 sayili Kanun'un 3. maddesinde yazili usule göre yapilacaktir. Karsiliksizdir islemi, 5941 sayili Kanunun 5/(1). maddesindeki suçun üzerine bina edilecegi temel bir islemdir.
Karsiligi bulunan bir çekin bedeli, muhatap banka tarafindan yetkili hamile ödenmek zorundadir.
Süresinde ibraz edilen bir çekin karsiliginin hiç bulunmamasi veya kismen bulunmasi halinde ise; muhatap banka, çek bedelinin karsilanamayan kismiyla sinirli olarak 5941 sayili Kanun'un 3. maddesi çerçevesinde "karsiliksizdir" islemi yapmak zorundadir.
Muhatap banka, süresinde ibraz edilen her çek yapragi için yetkili hamile, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi tarafindan her yil Ocak ayinda belirlenen tarifede yazili ödemekle yükümlü olunan miktari öder. 12 Ocak 2019 tarihli Resmi Gazetede yayimlanan ve 28 Ocak 2019 tarihinde yürürlüge girecek olan teblige göre, 2019 yili için banka tarafindan hamile ödenmek zorunda olan miktar; 2.030 TL'dir.
Karsiliksizdir islemi, muhatap banka tarafindan çekin arkasina basilacak bir serh veya kaseden ibaret degildir. 5941 sayili Kanun'un 3. maddesine göre, hamilin talepte bulunmasi hâlinde, "karsiliksizdir" islemi, çekin arka yüzüne;
- çekin tahsil için bankaya ibraz edildigi tarih,
- ibraz tarihindeki çek hesabi durumu,
- bankanin yükümlülügü çerçevesinde hamile ödedigi miktar,
- ibraz eden gerçek kisinin adi ve soyadi,
- banka tarafindan ödenen miktar düsüldükten sonra karsiliksiz kalan tutar,
- hamilin bir tüzel kisi adina bedeli tahsil etmesi hâlinde; bu husus da ayrica belirtilerek ve bu kisi ile birlikte banka yetkilisi tarafindan imzalanarak tamamlanir.
Hamilin çeki imzalamaktan kaçinmasi hâlinde, "karsiliksizdir" islemi yapilmaz. Dolayisiyla karsiliksizdir islemi, muhatap bankanin tek basina yapabilecegi ve sonuçlandiracagi bir islem degildir. Islemin muhakkak yetkili hamil ve banka görevlisi tarafindan çekin arkasi birlikte imzalanarak yapilmasi gerekecektir. Keza 5941 sayili Kanun'un 3. maddesinin gerekçesinde de bu durum maddenin lafziyla uygun sekilde açikça dile getirilmistir.
TTK'nin 801. maddesinde; muhatap bankanin hamil tarafindan ibraz edilen ve üzerinde ciro silsilesi olan bir çek hakkinda arastirma yapma yükümlülügü; "...çek üzerinde bir ciro silsilesi varsa bunun düzenli olup olmadiginin banka tarafindan kontrol edilmesi zorunlulugu..." seklinde sadece ciro silsilesinin düzenli olup olmadigiyla sinirli olmak üzere düzenlenmistir. Muhatap banka, cirantalarin imzalarinin geçerliligini arastirmak zorunda degildir.
Sayet ortada sahte veya tahrif edilmis oldugundan süphelenilen bir çek varsa, kendisine çek defteri verilen kesideciye, çek defterini iyi saklamamis olmasi gibi bir kusur atfedilemiyorsa, TTK'nin 812. maddesi geregi, süpheli çekin ödenmis olmasindan dogan zararin muhatap bankaya ait olacagi hüküm altina alinmistir.
TTK'nin 812. maddesinde "sahte veya tahrif edilmis çek" kavrami çekin düzenleyen disinda bir kisi tarafindan imzalanmasi durumuyla ayni degildir. "Sahte çek", banka tarafindan bastirilarak çek hesabi sahibine verilmeyen çek anlamina gelmekte iken "tahrif edilmis çek" kavrami ise çek üzerinde elle doldurulan kisimlarda çeki düzenleyenin rizasi disinda yapilan degisiklikleri ifade etmektedir.
Bir çekin banka tarafindan bastirildiginda üzerinde nelerin olmasi gerektigine dair çek defterlerinin baski sekline dair tebligde temel kurallar, 20.01.2010 tarihli Resmi Gazete'de yayimlanarak yürürlüge giren tebligde belirlenmistir. Bu gibi durumlarda bankalarca zaten çekin zorunlu unsurlari ihtiva etmemesi nedeniyle "karsiliksizdir" islemi yapilmasindan veya suçtan söz edilemeyecektir. Kanuna göre böyle bir (sahte) çekin karsiliginin ödenmesi halinde muhatap banka sorumluluga katlanacak, ödedigi çek bedelini özel hukuk hükümlerine göre çek hesabi sahibinden isteyemeyecektir.
Çekin tedavüle çikarilmasindan sonra, düzenleyenin ölümü, medenî haklarini kullanma ehliyetini kaybetmesi veya iflasi, TTK'nin 800. maddesine göre çekin geçerliligini etkilemez.
Muhatap bankanin, hamilin ibraz ettigi ve kismen veya tamamen karsiligi bulunmayan çek üzerinde karsiliksizdir islemini yapmamasi halinde, bu islemi yapmayan banka görevlisinin, sikayet üzerine, 5941 sayili Kanun'un 7/(4). maddesi geregince bir yila kadar hapis cezasiyla cezalandirilacagi hüküm altina alinmistir.
5941 sayili Kanun'un 7/(5). maddesinde; karsiligi tahsil edilmek üzere bankaya ibraz edilen çekin karsiliginin hesapta mevcut olmasina ragmen, hamile ödemede bulunmayan ya da bankanin kanunen ödemekle yükümlü oldugu miktari hamile ödemeyen banka görevlisinin, sikâyet üzerine, bir yila kadar hapis cezasi ile cezalandirilacagi da açikça düzenlenmistir.
5941 sayili Kanun'un 3/(7). maddesinde ise; çek karsiliginin bankada bulunmasina ragmen hamile ödemesinin geciktirilmesi veya kanunen ödemekle yükümlü olunan miktarin ödenmesinin geciktirilmesi hallerinde ilgili bankanin her geçen gün için hamile binde üç miktarinda gecikme faizi ödeyecegi de yazilidir.
Çekin TTK'de yazili zorunlu unsurlari tasiyip tasimadiginin, süresinde ibraz edilip edilmediginin ve çek hesabinda karsiligini bulundurmakla yükümlü olan failin "karsiliksizdir" islemine sebebiyet verip vermediginin tespiti, yetkili hamilin sikayeti üzerine "karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçundan açilacak ceza davasini görecek mahkemece yapilacaktir.
Henüz çekin kanuni süresi içinde bankaya ibraz edilmesinden önce, kesideci tarafindan kaybedilmesi, çaldirilmasi veya irade disi bir sekilde dolduruldugunun iddia edilmesi halinde ise; ilgili bankaya ve kolluk makamlarina çekin riza disi ellerinden çiktiginin, kayboldugunun veya çalindiginin, biliniyorsa faillerinin bildirilmesi, kural olarak bir ödeme araci olarak kullanilan çekin kötü niyetli kullanimina engel olunmasi bakimindan elzemdir. Basiretli bir çek hesabi sahibinden de bu davranislar beklenir.
Çek defterinin veya keside edilmis bir çekin kesideci elinden iradesi disinda çikmasi durumunda ise; TTK hükümleri çerçevesinde çekin iptali veya çekten cayma gibi yollara basvurulabilecegi de TTK'de düzenlenmistir.
Muhatap bankanin, kendisine ibraz edilen çeki düzenleyenin imzasi üzerinde sadece islak bir imza olup olmadigina dair bir inceleme yapabilecegi, bunun disinda "çek üzerindeki imzanin kesideciye ait olmadigi" , "çek üzerindeki imzanin belirsiz oldugu" vb. gerekçelerle, karsiligi olan bir çeki ödemekten veya karsiligi olmayan çek hakkinda "karsiliksizdir" islemi yapma zorunlulugundan imtina edemeyecegi degerlendirilmektedir.
Keza 5941 sayili Kanun'un sistematiginde; muhatap bankanin, süresinde ibraz edilen geçerli bir çek karsisinda, hesapta bulunan çek karsiligini ödemesi yada alacakli yetkili hamilin talebi üzerine "karsiliksizdir" islemi yaparak zorunlu miktari ödemesi gerektigi düzenlenmistir. Ayni Kanunun 5/(1). maddesinde yazili suçun yaptirimi dahi "karsiliksizdir" islemi neticesinde karsiliksiz kalan miktardan az olmamak üzere belirlenecektir.
Çek hesabi sahibinin elinden rizasi disinda çiktigi henüz bankaya bildirilmemisken ve sahte olarak düzenlenmemis olan bir çekin süresinde, çek üzerinden yetkili hamil oldugu anlasilan kisi tarafindan bankaya ibrazi halinde; banka çalisani tarafindan "çek üzerindeki imzanin, kesidecinin imzasina benzetilemedigi" gerekçesiyle "karsiliksizdir" islemi yapilamadiginin yazilmasi, 6102 sayili TTK ve 5941 sayili Çek Kanunu hükümlerine aykirilik olusturmaktadir.
Hal böyleyken, alacakli yetkili hamilin talebine ragmen, "kesideci imzasinin tutmamasi" veya benzeri sekilde mesru olmayan ve yasal dayanaktan yoksun nedenlerle "karsiliksizdir" isleminin yapilmadigi durumlarda, kesidecinin bu hususta çekin geçerliligine veya imzaya dair bir itirazinin bulunmamasi yada imzanin kesideciye ait çikmasi gibi hallerde banka görevlisinin cezai sorumluluguna gidilecegi de açiktir.
Muhatap bankanin, ibraz edilen çek hakkinda kanunen veya yargi organlarinca alinan bir tedbir karari geregi çek bedelinin ödenmemesi yönünde bir islem yapma zorunlulugunun bulundugu durumlarda ise;
Banka tarafindan bastirilan ve çek hesabi sahibine teslim edilen çeklerin, kaybolmasi, çalinmasi veya sahibinin elinden cebir, tehdit gibi yollarla iradesi sakatlanmak suretiyle rizasi disinda düzenlenerek çikmasi mümkün olabilir. Ancak bu durumlarda çek sahibinin suç nedeniyle yasadigi magduriyetten kurtulur kurtulmaz adli mercilere ve çek hesabinin bulundugu bankaya yasadiklarini bildirerek yeni bir magduriyeti engellemek istemesi beklenir. Bu gibi durumlarda, çek sahibi yasadigi magduriyeti yargi organlarina tüm delilleriyle birlikte anlatarak rizasi disinda elinden çikan çeklerin geçerlilik arz etmemesini, en azindan bankaya ibrazinda ödenmemesini istemelidir. Yargi organlari bu gibi durumlarda tedbir karari benzeri kararlarla sahibinin elinden rizasi disinda çikan çeklerin "ödenmemesi" veya çek hesabindaki karsiligina durumun asli aydinlatilana veya suç kovusturmasi sonuçlanana kadar teminat olarak "çek hesabina bloke" konulmasi yönünde kararlar verebilir. Ancak bu durumda dahi yargi organlari, 5941 sayili Çek Kanunu'na açikça aykiri olacak sekilde çek üzerinde "karsiliksizdir" islemi yapilmamasi yönünde kararlar veremez. Verilecek tedbir kararlarin da her durumda mevzuata uygun olmasi beklenir.
Kanun hükmü veya mahkemeden verilen tedbir karari gibi hallerde de bankalarin 5941 sayili Kanun'un 3/4. ve 7/4. maddeleri geregi "karsiliksizdir" islemini yapmasi zorunludur.
Bu nedenle, sahibinin elinden rizasi disinda çiktigi anlasilan çeklerle ilgili olarak muhatap banka tarafindan 5941 sayili Kanunda sayilan sartlar varsa "karsiliksizdir" islemi yapilmasina bir engel bulunmamakla birlikte, bankalar ibraz aninda yeterli karsiligi olmayan çekin bedelinin veya ödemekle yükümlü olacaklari bedelin, kanun hükmü veya mahkeme kararina istinaden ödenemedigini çek üzerine serh düsebilir, mesru sayilacak nedenle ödeme yapilmadigini çekin üzerine yazabilirler. Bu durumda yetkili hamilin banka görevlisi hakkinda 5941 sayili Kanun'un 7/5. maddesi geregi cezai sorusturma baslatmasi için sikayet hakki vardir. Ancak hemen belirtmek gerekir ki; bankanin çekin ibraz tarihindeki kismi karsiligini ödememesi veya çek üzerinde "karsiliksizdir" islemi yapmasiyla çek yapragi basina ödemekle yükümlü oldugu miktari hamile ödememesi halinde, banka görevlileri hakkinda 5941 sayili Kanun'un 7/5. maddesi geregi baslatilacak yargilama süreci, çekin bedelinin bankaca ödenmemesi gerekçeleri üzerinde yapilacak arastirmanin ve verilecek yargi kararinin sonuçlanmasini bekleyecektir. Netice itibariyle banka görevlileri, ödemekle yükümlü olduklari miktari mesru nedenlerle ödememislerse haklarinda hukuka uygunluk nedenleri uygulanarak cezai sorumluluklarina gidilemeyecektir.
Ancak muhatap banka görevlileri hakkinda çekin ibrazinda karsiliksizdir islemi yapmamalari halinde, hamilin sikayeti üzerine açilacak kamu davasinda böyle bir kurtulus karinesi veya hukuka uygunluk sebebi dinlenmesine imkan yoktur.
Sonuç olarak, çekin süresinde yetkili hamil tarafindan muhatap bankaya ibrazinda;
a-) Objektif olarak mesru görülebilecek gerekçelerle, örnegin "kanun hükmüne veya bir yargi kararina" dayanilarak "karsiliksizdir" islemi yapilmadigi durumlarla,
b-) Muhatap bankanin mesru gördügü (subjektif) gerekçelerle, örnegin "çekteki imzanin banka kayitlarindaki kesideci imzasiyla uyusmadigi, belirsiz oldugu" gibi kanuna ve bir yargi kararina dayanmayan gerekçelerle "karsiliksizdir" islemi yapilmadigi durumlarin,
5941 sayili Kanun'un 3. maddesi kapsaminda sartlari olusmasi halinde "karsiliksizdir" islemi yapilmasini engelleyici gerekçeler olmadigi degerlendirilmistir.
c-) "Karsiliksizdir" isleminin hukuki niteligi, objektif cezalandirilabilme sarti kavrami, suçun unsurundan farklari ve mahkemece verilecek hüküm
Suç (genel) teorisinde, muhakkak her suçun unsurlari bulunmak zorundadir. Ancak bazi suçlarda, suçun unsuru olarak adlandirilamayan, suça konu eylemin gerçeklesmesiyle illiyet bagi bulunan fakat dogrudan suçun failinin davranislariyla ilgisi olmayan, failin cezalandirilabilmesi için meydana gelmesi zorunlu olan bir takim sartlar bulunmaktadir.
Objektif cezalandirilabilme sartlari, suçun haksizlik ve hukuka aykirilik gibi unsurlari disinda kalan, dolayisiyla tüm unsurlari tamamlansa dahi failin cezalandirilmasi için gerçeklesmesi zorunlu olan sartlardir. Objektif cezalandirilabilme sartlarinin muhakeme sartlari, sahsi cezasizlik sebepleri ile cezayi kaldiran sahsi sebeplerden ayri bir kavram oldugu unutulmamalidir. Objektif cezalandirilabilme sartlari, suçun islenmesi sirasinda var olan veya suçun islenmesiyle gerçeklesen, cezalandirmayi sagladigi için "olumlu" nitelik gösteren olgulardir. Objektif cezalandirilabilme sartlari faile degil, fiile iliskin sartlardir ve failin cezalandirilmasi için bu sarti bilip bilmedigine bakilmaz. (ÖZBEK, Veli Özer - DOGAN, Koray - BACAKSIZ, Pinar - TEPE, Ilker, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8. Baski, Seçkin Yayincilik, Ankara, 2017, s.423-426)
Kisinin isledigi fiilden dolayi cezalandirilabilmesi için varligi gerekli olan sarta "objektif cezalandirilabilme sarti", kisinin isledigi fiilden cezalandirilmamasini gerektiren durumlara ise "sahsi cezasizlik sebebi" veya "cezayi ortadan kaldiran sahsi sebepler" denilmektedir. Objektif cezalandirilabilme sartlari, kendi içerisinde cezalandirma için "kurucu etkisi olan" ve "cezayi artirici etkisi olan" sartlar olmak üzere ikiye ayrilabilir. Örnegin somut tehlike suçlarinda failin cezalandirilabilmesi için somut tehlikenin gerçeklesmesi ceza verilmesi bakimindan kurucu etkiye sahiptir. Sonuç itibariyla objektif cezalandirilabilme sartlarinin kovusturma sartlarindan ayrilmasi önem arz etmektedir. (KOCA, Mahmut - ÜZÜLMEZ, Ilhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 10. Baski, Seçkin Yayincilik, Ankara, 2017, s. 367-370)
Objektif cezalandirilabilme sartlari, islenen fiilin hukuka aykirilik ve haksizlik içerigi üzerinde etkisi olmayan olgulardir. Bu olgular islenen suçla birlikte bir haksizligin olusmasini engellememektedir. Objektif cezalandirilabilme sartlari, suçun maddi unsurlarindan farkli olarak failin bilerek veya isteyerek yapabilecegi, üzerinde iradesini konusturacagi "kusurluluk" kapsamindaki olgular da degildir. Failin cezalandirilabilmesi için objektif cezalandirilabilme sartlarinin gerçeklestigini bilmesi de gerekmemektedir. Örnegin; görevin gereklerine aykiri hareket eden kamu görevlisinin mahkumiyetine karar verilebilmesi için belli bir kisinin magduriyetine veya kamunun zararina neden olunmasi ya da kisilere haksiz bir menfaat saglanmasi gerekmektedir. Objektif cezalandirilabilme sarti gerektiren suçlara da tesebbüs mümkündür, ancak tesebbüs halinde kalan bir suç için gerçeklesmesi öngörülen objektif cezalandirilabilme sarti olusmamissa, bu durumda cezaya hükmolunamayacaktir. Çogu zaman suçun maddi unsuru olarak kabul edilen fiilin neticesinin objektif cezalandirilabilme sarti olarak belirlendigine de tanik olunmaktadir. Bu durumda suçun unsuru ile objektif cezalandirma sarti iç içe geçmis gibi görünebilecektir. Doktrinde islenen suç bakimindan objektif cezalandirilabilme sarti gerçeklesmemisse beraat mi yoksa ceza verilmesine yer olmadigi karari mi verilecegi tartismalidir. (ÖZGENÇ, Izzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayincilik, Ankara, 13. Basi, 2017, s.669-672)
Suçun unsuru ve cezalandirilabilme sarti ayrimi bakimindan, kanunda öngörülen bir netice, failin kusurlu davranisi sonucu meydana geliyorsa suçun maddi unsurundan, failin belirli bir neticeden sorumlu tutulabilmesi için neticeye kusurlu bir davranisla sebebiyet vermemesi halinde ise cezalandirilabilme sartindan bahsedilmelidir. (DEMIRBAS, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayincilik, Ankara, 2002, s.179-180, DÖNMEZER, Sulhi - ERMAN, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Beta Basim Yayin, Istanbul, 1994, Cilt:1, s.457)
Öte yandan, 5271 sayili CMK'nin 223. maddesinin (3). ve (4). fikralarinda sayilan ceza verilmesine yer olmadigina dair karar türünün hangi hallerde verilecegi sayilirken, objektif cezalandirma nedenlerinin yazilmadigi da görülmektedir.
Yukarida yapilan açiklamalar çerçevesinde; 5941 sayili Kanun'un 5/(1). maddesinde düzenlenen "çekle ilgili karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçunun islenmesi için maddi unsur olan fiilin, çekin karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme yönündeki davranis oldugu, 5941 sayili Kanun'un 3. maddesi çerçevesinde, muhatap banka ve alacakli tarafindan birlikte yapilacak "karsiliksizdir" isleminin, suç olusturan fiilin neticesini olusturdugu degerlendirilmistir.
Suçun failinin "karsiliksizdir" islemi yapilmasina sebebiyet verme yönündeki davranisinin, bu neticenin (objektif cezalandirilabilme sartinin) meydana gelmesiyle dogrudan baglantisi oldugu, dolayisiyla failin hareketiyle bu netice arasinda bir illiyet bagi bulundugu da tartismasizdir.
Banka ve hamil tarafindan karsiliksizdir islemi yapilmadigi bu gibi durumlarda; objektif cezalandirabilme sartinin, suçun maddi unsuru olan fiilin "netice"sini gerçeklestirdigi, dolayisiyla karsiliksizdir isleminin yapilmamasinin, atili suçun maddi unsurlari bakimindan kurucu bir unsur teskil edecegi gerekçesiyle, çek üzerinde 5941 sayili Kanun'un 3. maddesindeki usule uygun olarak "karsiliksizdir" islemi yapilmadan açilan kamu davalarinda, sanik hakkinda 223/2-a maddesi geregi "beraat" hükmü verilmesi gerektigi sonucuna ulasilmistir.
3-) Ulasilan Kanaat ve Gerekçe
Çekle ilgili olarak "karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçundan görülmekte olan bir ceza davasina konu çekin süresinde bankaya ibrazinda; muhatap banka tarafindan öne sürülen "herhangi bir sebeple" çekin arka yüzüne, 5941 sayili Kanun'un 3/4. maddesinde yazili hususlar serh edilmek suretiyle, usulüne uygun sekilde bir "karsiliksizdir" islemi yapilmamissa, çek hesabinda karsiligini bulundurmakla yükümlü failin iradesi ve davranislariyla dogrudan ilgili olmayan objektif cezalandirilabilme sarti, dolayisiyla suçun kanunda öngörülen neticesi gerçeklesmeyeceginden, sanigin beraatine karar verilmesi gerekecegi kanaatine ulasilmistir.
G-) SONUÇ
Çekin kanuni süresinde yetkili hamil tarafindan bankaya ibrazinda, muhatap banka tarafindan çek üzerinde yapilacak inceleme, 6102 sayili TTK ve 5941 sayili Kanun'da yazili hususlarla sinirli olmak zorundadir. Muhatap banka tarafindan çek hesabinda yeterli karsilik varsa çek bedelinin hamile ödenmesi zorunludur. Çek hesabinda yeterli karsilik bulunmuyorsa, bu durumda yetkili hamilin talebi üzerine, 5941 sayili Kanun'un 3/4. maddesinde yazili hususlar çekin arkasina yazilmak suretiyle karsiliksizdir islemi yapilmasi zorunludur.
Çekin süresinde yetkili hamil tarafindan muhatap bankaya ibrazinda, sayet yeterli karsiligi bulunmamasina ragmen, banka tarafindan ileri sürülen degisik gerekçelerle 5941 sayili Kanun'un 3/4. maddesi geregi "karsiliksizdir" islemi yapilmamissa, çek hesabinda yeterli karsiligi bulundurmakla yükümlü gerçek kisinin "karsiliksizdir islemi yapilmasina sebebiyet verme" suçundan dolayi cezalandirilmasinin mümkün olmadigina, 27/01/2020 tarihinde oy birligiyle karar verildi.