vioft2nnt8|2000BDFC6638|yunusbirbilen|tbl_sayfa|metin|0xfdff244801000000f300000001001200T.C. Yargitay 9. Hukuk Dairesi 2017/16279 E. , 2020/10415 K. "Içtihat Metni" MAHKEMESI :Is Mahkemesi DAVA TÜRÜ : ALACAK Taraflar arasinda görülen dava sonucunda verilen kararin, temyizen incelenmesi davaci vekili tarafindan istenilmekle, temyiz talebinin süresinde oldugu anlasildi. Dava dosyasi için Tetkik Hakimi ... tarafindan düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, geregi konusulup düsünüldü: Y A R G I T A Y K A R A R I Davaci Isteminin Özeti: Davaci vekili; davacinin 16.02.2006 tarihinde isyerine girdigini, 27.12.2011 tarihinde devereci olarak çalismaya basladigini, davaci ile beraber ayni isi yapan... ve ... isimli deverecilerin davacidan daha fazla ücret aldiklarini, her iki deverecinin de ayni kidemde olmamalarina ragmen ayni ücreti aldiklarini, davacinin sirf kadin oldugu için diger devereciler ile ayni isi yapmasina ragmen daha az ücret aldigini, davali isverenin isyerinde ücret konusunda cinsiyet ayrimi yaptigini, Is Kanununa göre isverenin esit is yapan isçiye esit ücret ödemekle yükümlü oldugunu, bu borca aykiri davranan isverenin isçiye 4 aylik ücreti tutarinda tazminat ödemesi gerektigini, ayrica çalistigi süre boyunca diger isçilere ödenen ücret farkini da isçiye ödemek zorunda oldugunu, davali isverenin esit islem borcuna aykiri davranisindan dolayi davacinin 25.03.2014 tarihinde is akdini hakli sebeple feshettigini ileri sürerek kidem tazminati, yillik izin ücreti, ücret farki ile esit islem borcuna aykirilik tazminatinin davalidan tahsilini talep etmistir. Davali Cevabinin Özeti: Davali vekili; davacinin, kendisi ile ayni isi yaptigini zikrettigi...'in 16.02.2006 tarihinde devereci olarak is basi yaptigini, Ishak Aktekin'in kidemi ve tecrübesinin davaciya oranla daha fazla oldugunu, diger isim olan ...'in ise davaci gibi baska bir görevdeyken davacidan önce 2010 yilinda deverecilige geçtigini, davacidan daha fazla is tecrübesi kazandigini ve davaciya oranla daha fazla çalisma sergilemesi nedeniyle ücretinde Haziran 2012 yilinda yapilan genel iyilestirmede daha fazla ücrete hak kazandigini, davacinin diger deverecilere oranla daha az üretim kapasitesine sahip oldugunu, çalismasinda arkadaslarinin yardimini alarak isine devam ettigini, ancak devereci arkadaslarinin bulunduklari makinanin basinda davaciya oranla daha fazla efor sergileyerek yardimsiz islerini gördügünü, davacinin sirket içindeki yararliligi, isi kavrama yetenegi ve kidemi de gözönüne alinarak daha az bir iyilestirme yapilarak ücret ödeme yolu seçildigini, isverenin ayni isi yapan çalisanlar arasinda üretime katkilari ve isteki kidemlerini gözönüne alarak ücret belirleme hakkinin esitlik ilkesine aykirilik teskil etmedigini, zira davaci ile belirtilen isimler arasinda üretim ve diger hususlar bakimindan bir esitlik söz konusu olmadigini, davacinin, kendisinden daha fazla mesleki tecrübesi bulunan ve kendisine oranla daha fazla üretim yapan çalisanlarla maasini kiyaslayarak haksizlik yapildigi gerekçesiyle is akdini haksiz ve kötüniyetle feshettigini, bu sebeple kidem tazminati ile ücret alacagi farkina hak kazanamadigini savunarak davanin reddini talep etmistir. Yerel Mahkeme Kararinin Özeti: Mahkemece davanin kismen kabulü ile yillik izin ücreti alacaginin tahsiline, diger taleplerin reddine hükmedilmistir. Temyiz: Karari davaci vekili temyiz etmistir. Gerekçe: 1-Dosyadaki yazilara toplanan delillerle kararin dayandigi kanuni gerektirici sebeplere göre, davacinin asagidaki bendin kapsami disinda kalan temyiz itirazlari yerinde degildir. 2-Uyusmazlik isverenin esit davranma borcuna aykiri davranip davranmadigi ve bunun sonuçlari noktasinda toplanmaktadir. Esit davranma ilkesi tüm hukuk alaninda geçerli olup, is hukuku bakimindan isverene isyerinde çalisan isçiler arasinda hakli ve objektif bir neden olmadikça farkli davranmama borcu yüklemektedir. Bu bakimdan isverenin yönetim hakki sinirlandirilmis durumdadir. Baska bir ifadeyle isverenin ayrim yapma yasagi isyerinde çalisan isçiler arasinda keyfi biçimde ayrim yapilmasini yasaklamaktadir. Bununla birlikte esit davranma borcu tüm isçilerin hiçbir farklilik gözetilmeksizin ayni duruma getirilmesini gerektirmeyip, esit durumdaki isçilerin farkli isleme tabi tutulmasini önlemeyi amaç edinmistir. “Esitlik Ilkesi” en temel anlamda T.C. Anayasasinin 10 uncu ve 55 inci maddelerinde ifade edilmis, 10 uncu maddede “Herkes, dil, renk, cinsiyet, siyasi düsünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayirim gözetilmeksizin kanun önünde esittir” kuralina yer verilmistir. 55 inci maddenin kenar basligi ise “Ücrette Adalet Saglanmasi” seklindedir. Bundan baska esit davranma ilkesi, Insan Haklari Evrensel Bildirgesi, Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi, Avrupa Sosyal Sarti, Avrupa Ekonomik Toplulugu Andlasmasi, Uluslararasi Çalisma Örgütünün Sözlesme ve Tavsiye Kararlarinda da çesitli biçimlerde ele alinmistir. 4857 sayili Is Kanunu sistematiginde, esit davranma borcu, isverenin genel anlamda borçlari arasinda yerini almistir. Buna karsin esitlik ilkesini düzenleyen 5 inci maddede, her durumda mutlak bir esit davranma borcu düzenlenmis degildir. Belli bazi durumlarda isverenin esit davranma borcunun varligindan söz edilmistir. Dairemiz kararlarinda “ esasli nedenler olmadikça” ve “biyolojik veya isin niteligine iliskin sebepler zorunlu kilmadikça” bu yükümlülügün bulunmadigi vurgulanmistir (Yargitay 9.HD. 25.7.2008 gün 2008/ 27310 E, 2008/ 22095 K.). Isverence, isçiler arasinda farkli uygulamaya gidilmesi yönünden nesnel nedenlerin varligi halinde esit islem borcuna aykiriliktan söz edilemez( Yargitay 9.HD. 2.12.2009 gün, 2009/33837 E, 2009/ 32939 K). 4857 sayili Yasanin 5 inci maddesinin dördüncü ve besinci fikralarinda, isverenin ücret ödeme borcunun ifasi sirasinda ayrim yapamayacagindan söz edilmektedir. Burada sözü edilen ücretin genel anlamda ücret oldugu ve ücretin disinda kalan ikramiye, pirim v.b. ödemleri de kapsadigi açiktir. Esit davranma borcuna aykiriligi ispat yükü isçide olmakla birlikte, anilan maddenin son fikrasinda yer alan düzenlemeye göre isçi ihlalin varligini güçlü biçimde gösteren bir delil ileri sürdügünde aksi isveren tarafindan ispatlanmalidir. Somut uyusmazlikta, davaci ayni bölümde çalistigi diger personellerle ayni isi yaptigi halde kendisine daha az ücret ödeyen isverenin esit davranma borcuna aykiri davrandigi ve is sözlesmesini bu nedenle hakli olarak feshettigi iddiasiyla tazminat ve fark ücret isteminde bulunmustur. Mahkemece ; ".. ayni bölümde çalisan isçilere farkli ücret zamlari uygulandigi, ... ve ... davacidan daha yüksek ücret aldigi anlasilmistir. Ise daha sonra bir tarihte giren ... ise, Tamer ile Isak'tan daha yüksek ücret ile çalismaktadir. Dolayisiyla erkek isçiler arasinda da ücret konusunda farkliliklar oldugu, hatta davacidan daha düsük ücret ile çalisan erkek isçilerin dahi oldugu görülmektedir. Dava dilekçesinde anilan Isak ve Tamer'in dahi ücretlerinin her dönem ayni olmadigi, farkli zam oranlarinin uygulandigi görülmektedir. Davaci tarafça tabloda emsal isçi olarak yer alan...ve ...'in her ne kadar carlikçi sifati ile çalistigi beyan edilmis ve bu beyanlar tanik ifadeleri ile sabit ise de yukarida yapilan açiklamalar dogrultusunda diger emsal isçilerin ücret ve zam tablolari göz önüne alindiginda neticeden davaciya bu konuda bir ayrim yapildiginda dair delil bulunmadigi anlasilmistir. Isverenin (asgari ücretin altinda kalmamak kaydiyla) zam yapmasini öngören yasal bir zorunluluk mevcut degildir. Zam yapilmasinin kararlastirildigi is sözlesmesi de bulunmamaktadir. Özel bir nedene dayanmadan (cinsiyet ayrimciligi vs.) performans, verimlilik ve bunun gibi kritcrlere göre zam oranlarinin belirlenmesi ise isverenin yönetim yetkisi kapsaminda kalmakta olup, esasen daha fazla efor sarf eden, daha fazla verimli olan isçi açisindan diger isçilere göre yüksek zam verilmesi de esitligin geregidir. Davaci ile ayni bölümde çalisan isçilerin ücretlerinin dökümünün verildigi tablodan da anlasilacagi üzere, davacidan daha düsük ücret alan isçilerin olmasi, erkek isçiler arasinda da zam oranlarinin farklilik göstermesi karsisinda, davaciya cinsiyet ayrimi nedeni ile ücretinden kesinti veya düsük zam yapilmadigi...davali isyerinde cinsiyet ayrimindan dolayi esit islem borcuna aykiri davranilmadigi ve bu sebeple düsük ücret ödenmedigi..." bu baglamda fesihte hakli olmadigi gerekçesiyle davacinin kidem tazminati, ücret varki ve esit islem borcuna aykirilik tazminati taleplerinin reddine karar verilmistir. Dosya kapsamina göre davaci isçiye isyerinde çalisan diger deverecilere kiyasla daha az ücret ödendigi konusunda tartisma yoktur. Dosya içerigi ve özellikle davali isveren taniklarinin anlatimlarindan, davacinin isyerinde basarili bir isçi oldugu, diger devereciler hangi isi yapiyorlarsa davacinin da ayni isi yaptigi, yeteneginde veya performansinda hiç bir yetersizlik bulunmadigi anlasilmaktadir. Dosyadaki mevcut delil durumuna göre davaci cinsiyet ayrimciligi yönündeki iddiasini kanitlayamamis ise de isverenin esit ise esit ücret ödememesi esit islem borcunun ihlali niteligindedir ve ayrimcilik tazminatinin kosullari olusmustur. Mahkemece davacinin çalisma süresi de dikkate alinarak, anlan yasanin 5. maddesi kapsaminda ayrimcilik tazminatina hükmedilmesi gerekirken tazminat talebinin reddine karar verilmesi hatalidir. Buna göre davacinin fark ücretleri de hesaplanmali ve hüküm altina alinmalidir. Diger yandan davacinin ayni kidem ve ayni iste çalisan isçi ile ayni ücretle çalistirilmamasi suretiyle esit islem borcunun ihlal edilmesi 4857 sayili Yasa'nin 24/II-e maddesi uyarinca isçiye hakli fesih yetkisi verir. Bu itibarla is akdini bu nedenle hakli nedene dayali olarak fesheden davacinin kidem tazminati isteginin de kabulü gerekirken yanilgili degerlendirme ile yazili sekilde karar verilmesi bozmayi gerektirmistir. Sonuç: Temyiz olunan kararin yukarida yazili sebeplerden dolayi BOZULMASINA, pesin alinan temyiz harcinin istek halinde ilgilisine iadesine, 05/10/2020 gününde oybirligiyle karar verildi.
T.C.
Yargitay
9. Hukuk Dairesi
2017/16279 E. , 2020/10415 K.
"Içtihat Metni"
MAHKEMESI :Is Mahkemesi DAVA TÜRÜ : ALACAK
Taraflar arasinda görülen dava sonucunda verilen kararin, temyizen incelenmesi davaci vekili tarafindan istenilmekle, temyiz talebinin süresinde oldugu anlasildi. Dava dosyasi için Tetkik Hakimi ... tarafindan düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, geregi konusulup düsünüldü:
Y A R G I T A Y K A R A R I
Davaci Isteminin Özeti:
Davaci vekili; davacinin 16.02.2006 tarihinde isyerine girdigini, 27.12.2011 tarihinde devereci olarak çalismaya basladigini, davaci ile beraber ayni isi yapan... ve ... isimli deverecilerin davacidan daha fazla ücret aldiklarini, her iki deverecinin de ayni kidemde olmamalarina ragmen ayni ücreti aldiklarini, davacinin sirf kadin oldugu için diger devereciler ile ayni isi yapmasina ragmen daha az ücret aldigini, davali isverenin isyerinde ücret konusunda cinsiyet ayrimi yaptigini, Is Kanununa göre isverenin esit is yapan isçiye esit ücret ödemekle yükümlü oldugunu, bu borca aykiri davranan isverenin isçiye 4 aylik ücreti tutarinda tazminat ödemesi gerektigini, ayrica çalistigi süre boyunca diger isçilere ödenen ücret farkini da isçiye ödemek zorunda oldugunu, davali isverenin esit islem borcuna aykiri davranisindan dolayi davacinin 25.03.2014 tarihinde is akdini hakli sebeple feshettigini ileri sürerek kidem tazminati, yillik izin ücreti, ücret farki ile esit islem borcuna aykirilik tazminatinin davalidan tahsilini talep etmistir.
Davali Cevabinin Özeti:
Davali vekili; davacinin, kendisi ile ayni isi yaptigini zikrettigi...'in 16.02.2006 tarihinde devereci olarak is basi yaptigini, Ishak Aktekin'in kidemi ve tecrübesinin davaciya oranla daha fazla oldugunu, diger isim olan ...'in ise davaci gibi baska bir görevdeyken davacidan önce 2010 yilinda deverecilige geçtigini, davacidan daha fazla is tecrübesi kazandigini ve davaciya oranla daha fazla çalisma sergilemesi nedeniyle ücretinde Haziran 2012 yilinda yapilan genel iyilestirmede daha fazla ücrete hak kazandigini, davacinin diger deverecilere oranla daha az üretim kapasitesine sahip oldugunu, çalismasinda arkadaslarinin yardimini alarak isine devam ettigini, ancak devereci arkadaslarinin bulunduklari makinanin basinda davaciya oranla daha fazla efor sergileyerek yardimsiz islerini gördügünü, davacinin sirket içindeki yararliligi, isi kavrama yetenegi ve kidemi de gözönüne alinarak daha az bir iyilestirme yapilarak ücret ödeme yolu seçildigini, isverenin ayni isi yapan çalisanlar arasinda üretime katkilari ve isteki kidemlerini gözönüne alarak ücret belirleme hakkinin esitlik ilkesine aykirilik teskil etmedigini, zira davaci ile belirtilen isimler arasinda üretim ve diger hususlar bakimindan bir esitlik söz konusu olmadigini, davacinin, kendisinden daha fazla mesleki tecrübesi bulunan ve kendisine oranla daha fazla üretim yapan çalisanlarla maasini kiyaslayarak haksizlik yapildigi gerekçesiyle is akdini haksiz ve kötüniyetle feshettigini, bu sebeple kidem tazminati ile ücret alacagi farkina hak kazanamadigini savunarak davanin reddini talep etmistir.
Yerel Mahkeme Kararinin Özeti:
Mahkemece davanin kismen kabulü ile yillik izin ücreti alacaginin tahsiline, diger taleplerin reddine hükmedilmistir.
Temyiz:
Karari davaci vekili temyiz etmistir.
Gerekçe:
1-Dosyadaki yazilara toplanan delillerle kararin dayandigi kanuni gerektirici sebeplere göre, davacinin asagidaki bendin kapsami disinda kalan temyiz itirazlari yerinde degildir.
2-Uyusmazlik isverenin esit davranma borcuna aykiri davranip davranmadigi ve bunun sonuçlari noktasinda toplanmaktadir.
Esit davranma ilkesi tüm hukuk alaninda geçerli olup, is hukuku bakimindan isverene isyerinde çalisan isçiler arasinda hakli ve objektif bir neden olmadikça farkli davranmama borcu yüklemektedir. Bu bakimdan isverenin yönetim hakki sinirlandirilmis durumdadir. Baska bir ifadeyle isverenin ayrim yapma yasagi isyerinde çalisan isçiler arasinda keyfi biçimde ayrim yapilmasini yasaklamaktadir. Bununla birlikte esit davranma borcu tüm isçilerin hiçbir farklilik gözetilmeksizin ayni duruma getirilmesini gerektirmeyip, esit durumdaki isçilerin farkli isleme tabi tutulmasini önlemeyi amaç edinmistir.
“Esitlik Ilkesi” en temel anlamda T.C. Anayasasinin 10 uncu ve 55 inci maddelerinde ifade edilmis, 10 uncu maddede “Herkes, dil, renk, cinsiyet, siyasi düsünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayirim gözetilmeksizin kanun önünde esittir” kuralina yer verilmistir. 55 inci maddenin kenar basligi ise “Ücrette Adalet Saglanmasi” seklindedir.
Bundan baska esit davranma ilkesi, Insan Haklari Evrensel Bildirgesi, Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi, Avrupa Sosyal Sarti, Avrupa Ekonomik Toplulugu Andlasmasi, Uluslararasi Çalisma Örgütünün Sözlesme ve Tavsiye Kararlarinda da çesitli biçimlerde ele alinmistir.
4857 sayili Is Kanunu sistematiginde, esit davranma borcu, isverenin genel anlamda borçlari arasinda yerini almistir. Buna karsin esitlik ilkesini düzenleyen 5 inci maddede, her durumda mutlak bir esit davranma borcu düzenlenmis degildir. Belli bazi durumlarda isverenin esit davranma borcunun varligindan söz edilmistir. Dairemiz kararlarinda “ esasli nedenler olmadikça” ve “biyolojik veya isin niteligine iliskin sebepler zorunlu kilmadikça” bu yükümlülügün bulunmadigi vurgulanmistir (Yargitay 9.HD. 25.7.2008 gün 2008/ 27310 E, 2008/ 22095 K.).
Isverence, isçiler arasinda farkli uygulamaya gidilmesi yönünden nesnel nedenlerin varligi halinde esit islem borcuna aykiriliktan söz edilemez( Yargitay 9.HD. 2.12.2009 gün, 2009/33837 E, 2009/ 32939 K).
4857 sayili Yasanin 5 inci maddesinin dördüncü ve besinci fikralarinda, isverenin ücret ödeme borcunun ifasi sirasinda ayrim yapamayacagindan söz edilmektedir. Burada sözü edilen ücretin genel anlamda ücret oldugu ve ücretin disinda kalan ikramiye, pirim v.b. ödemleri de kapsadigi açiktir.
Esit davranma borcuna aykiriligi ispat yükü isçide olmakla birlikte, anilan maddenin son fikrasinda yer alan düzenlemeye göre isçi ihlalin varligini güçlü biçimde gösteren bir delil ileri sürdügünde aksi isveren tarafindan ispatlanmalidir. Somut uyusmazlikta, davaci ayni bölümde çalistigi diger personellerle ayni isi yaptigi halde kendisine daha az ücret ödeyen isverenin esit davranma borcuna aykiri davrandigi ve is sözlesmesini bu nedenle hakli olarak feshettigi iddiasiyla tazminat ve fark ücret isteminde bulunmustur.
Mahkemece ; ".. ayni bölümde çalisan isçilere farkli ücret zamlari uygulandigi, ... ve ... davacidan daha yüksek ücret aldigi anlasilmistir. Ise daha sonra bir tarihte giren ... ise, Tamer ile Isak'tan daha yüksek ücret ile çalismaktadir. Dolayisiyla erkek isçiler arasinda da ücret konusunda farkliliklar oldugu, hatta davacidan daha düsük ücret ile çalisan erkek isçilerin dahi oldugu görülmektedir. Dava dilekçesinde anilan Isak ve Tamer'in dahi ücretlerinin her dönem ayni olmadigi, farkli zam oranlarinin uygulandigi görülmektedir. Davaci tarafça tabloda emsal isçi olarak yer alan...ve ...'in her ne kadar carlikçi sifati ile çalistigi beyan edilmis ve bu beyanlar tanik ifadeleri ile sabit ise de yukarida yapilan açiklamalar dogrultusunda diger emsal isçilerin ücret ve zam tablolari göz önüne alindiginda neticeden davaciya bu konuda bir ayrim yapildiginda dair delil bulunmadigi anlasilmistir. Isverenin (asgari ücretin altinda kalmamak kaydiyla) zam yapmasini öngören yasal bir zorunluluk mevcut degildir. Zam yapilmasinin kararlastirildigi is sözlesmesi de bulunmamaktadir. Özel bir nedene dayanmadan (cinsiyet ayrimciligi vs.) performans, verimlilik ve bunun gibi kritcrlere göre zam oranlarinin belirlenmesi ise isverenin yönetim yetkisi kapsaminda kalmakta olup, esasen daha fazla efor sarf eden, daha fazla verimli olan isçi açisindan diger isçilere göre yüksek zam verilmesi de esitligin geregidir. Davaci ile ayni bölümde çalisan isçilerin ücretlerinin dökümünün verildigi tablodan da anlasilacagi üzere, davacidan daha düsük ücret alan isçilerin olmasi, erkek isçiler arasinda da zam oranlarinin farklilik göstermesi karsisinda, davaciya cinsiyet ayrimi nedeni ile ücretinden kesinti veya düsük zam yapilmadigi...davali isyerinde cinsiyet ayrimindan dolayi esit islem borcuna aykiri davranilmadigi ve bu sebeple düsük ücret ödenmedigi..." bu baglamda fesihte hakli olmadigi gerekçesiyle davacinin kidem tazminati, ücret varki ve esit islem borcuna aykirilik tazminati taleplerinin reddine karar verilmistir.
Dosya kapsamina göre davaci isçiye isyerinde çalisan diger deverecilere kiyasla daha az ücret ödendigi konusunda tartisma yoktur. Dosya içerigi ve özellikle davali isveren taniklarinin anlatimlarindan, davacinin isyerinde basarili bir isçi oldugu, diger devereciler hangi isi yapiyorlarsa davacinin da ayni isi yaptigi, yeteneginde veya performansinda hiç bir yetersizlik bulunmadigi anlasilmaktadir.
Dosyadaki mevcut delil durumuna göre davaci cinsiyet ayrimciligi yönündeki iddiasini kanitlayamamis ise de isverenin esit ise esit ücret ödememesi esit islem borcunun ihlali niteligindedir ve ayrimcilik tazminatinin kosullari olusmustur. Mahkemece davacinin çalisma süresi de dikkate alinarak, anlan yasanin 5. maddesi kapsaminda ayrimcilik tazminatina hükmedilmesi gerekirken tazminat talebinin reddine karar verilmesi hatalidir. Buna göre davacinin fark ücretleri de hesaplanmali ve hüküm altina alinmalidir.
Diger yandan davacinin ayni kidem ve ayni iste çalisan isçi ile ayni ücretle çalistirilmamasi suretiyle esit islem borcunun ihlal edilmesi 4857 sayili Yasa'nin 24/II-e maddesi uyarinca isçiye hakli fesih yetkisi verir. Bu itibarla is akdini bu nedenle hakli nedene dayali olarak fesheden davacinin kidem tazminati isteginin de kabulü gerekirken yanilgili degerlendirme ile yazili sekilde karar verilmesi bozmayi gerektirmistir.
Sonuç:
Temyiz olunan kararin yukarida yazili sebeplerden dolayi BOZULMASINA, pesin alinan temyiz harcinin istek halinde ilgilisine iadesine, 05/10/2020 gününde oybirligiyle karar verildi.